Faux-pas? Maak gebruik van het spotlight-effect

Dit kan je shockeren en ik heb een lichte twijfel het je te vertellen. Toch doe ik het: jij bent niet het centrum van de aarde.  Tenminste, niet in de ogen van anderen. Veel studies tonen aan dat mensen de invloed van hun gedrag op anderen overschatten. Dit heet het spotlight-effect: de neiging om te denken dat anderen zich alleen bezighouden met jouw verschijning en gedrag. Ze houden zich niet zo met jou bezig zoals jij denkt dat ze doen. Arrogant te denken dat ze het wel doen, toch?

Modder

Een anekdote: ik speel een veteranenpartij veldvoetbal op een zaterdagmiddag op een natgeregend veld. Ik glij na 5 minuten uit in een poging de bal te onderscheppen. Ik beland met mijn achterste in een modderplas waardoor mijn voetbalbroek eruit ziet alsof 30 kilo koeienstront over me heen is gegooid. Hilarisch! Althans dat zijn mijn eigen gedachten. In de pauze refereer ik aan dit voorval terwijl we een bekertje thee vasthouden. Oeps, ze halen hun schouders op. Ze weten niet waar ik het over heb.

Dries Roelvink

We zijn dus geneigd de aandacht en opmerkzaamheid van anderen sterk te overdrijven. Dit blijkt ook uit studies van Thomas Gilovich. In een van de experimenten moesten studenten de collegezaal betreden met een Barry Manilow-shirt. Even voor degenen die hem niet kennen, Barry Manilow is de Amerikaanse Dries Roelvink. Achteraf werd aan deze studenten gevraagd hoeveel mensen hen hebben opgemerkt. Ze gaven een getal dat tweemaal groter was dan de hoeveelheid studenten die hen echt hadden opgemerkt.

Psychologische vertekeningen op de werkvloer

Dit zelfde effect zien we ook terug op de werkvloer; hier overschatten we tevens onze aanwezigheid.

Het false-consensus effect:

We overdrijven de invloed van onze mening en handelingen, we denken dat de missie en visie van het bedrijf op onze inbreng is gebouwd.

Het Self-as-target bias: 
het omgekeerde kan ook. De gedachte dat alle gebeurtenissen zich disproportioneel tegen jou keren. Je voelt je slachtoffer van de omstandigheden waarbij je denkt dat er opzet in het spel is.

Het illusion of transparancy-effect:

We overschatten de mate waarin onze mentale staat bekend is bij anderen ('mijn collega's kennen me heel goed, ze weten precies wat ik denk en voel').

Wat kun je doen?
Maar nu je weet dat we niet naar je kijken, wat moet je doen? Nu je weet dat je niet het centrum bent, wat kun je doen?

Het kan heel krachtig zijn om juist gebruik te maken van het spotlight-effect. Hou jezelf voor hoe de anderen met zichzelf bezig zijn, zij denken ook dat ze dat ze het centrum van de wereld zijn. 

• Bij een vergadering: je wilt een belangrijk statement maken in het MT maar je komt niet uit je woorden. Men kijkt je verbazend aan. Je schaamt je maar je kunt je niet herstellen. Geen probleem, denk aan het spotlight-effect. De helft pikt het niet op en anders zijn ze het ook zo weer vergeten. Aan de andere kant: niet alle beslissingen zijn door jou beïnvloed, overdrijf niet;
• Bij het presenteren: je vergeet die ene cruciale slide met de omzetcijfers of je maakt een freudiaanse verspreking („ik ga nu op jullie schieten”); het maakt niet uit, de meesten pikken het niet op zoals jij dat denkt. Ga gewoon verder en denk aan dit spotlight effect;
• Bij het netwerken: visualiseer in gedachten dat de aanwezigen allemaal hun eigen sores in het hoofd hebben. Iedereen heeft de eigen bandbreedte opgevuld met wensen, agenda’s, gedachten en gevoelens. Er is niet zoveel ruimte meer voor jou. Denk daar maar aan als je struikelt over het snoer op de grond bij de ingang.

Nietige poppetjes
In shock? Wanneer we de wereld van bovenaf bekijken dan zijn we kleine bewegende poppetjes, gelijk mieren, vergankelijk en nauwelijks zichtbaar. Toch denken we dat we centraal staan. We overschatten onze impact op de wereld.