Toekomst van het boek: ‘Papieren of digitale boek, who cares?’

Directeur CPNB Eppo van Nispen tot Sevenaer barstte bijkans uit zijn vel toen discussieleider Paul van Liempt hem vertelde dat op Twitter werd geroepen: ‘Zelfde oude discussie’.

‘Die zure twitteraars! Ga eens wat doen! Wat een flauw gedoe. Het wordt niet anders! Mensen zullen altijd verhalen willen lezen, of dat nu digitaal of print is. Digitaal of print: who cares! Doet er niet toe.'

Maar wat de toekomst gaat brengen, weet Van Nispen net zo min als een ander. ‘Je zult echt geen stem uit de hemel horen: “Dit gaat het worden”.’

7 maart organiseerde boekhandelketen Selexyz een discussiebijeenkomst ‘De Toekomst van het Boek’. Aanwezigen in het panel: Eppo van Nispen tot Sevenaer, (directeur Collectieve Propaganda van het Nederlands Boek (CPNB)), Valentine van der Lande, (oprichter TenPages.com) Jean Christophe Boele van Hensbroek (directeur en uitgever Lemniscaat), Matthijs van der Lely (ceo Selexyz) en vanuit zijn woonplaats Santa Monica via Skype schrijver Leon de Winter.

Journalist Paul van Liempt leidde de discussie.

Iedereen die ontwikkeling van e-books en de discussie in het boekenvak nauwlettend volgt, weet: het is een discussie tussen gelovigen. Aan de ene kant lijk je de verstokte uitgevers te hebben, die volgens de pro e-bookers als ‘dinosaurussen naar de komeet genaamd digitalisering kijken’ .

Aan de andere kant de uitgevers die meewarrend hun hoofd schudden en blijven geloven in de liefde voor een mooi, fysiek product dat de harten van liefhebbers van het woord sneller doet kloppen.

Welke kant men ook kiest, of welke middenweg dan ook, het lijkt mede te draaien om: welk businessmodel kan de nieuwe techniek en veranderende leesgewoonten van de consument (op langere termijn?) omvatten?

De eerste vraag die journalist Paul van Liempt aan het panel bestaande stelde: wat te doen als het papieren boek er niet meer is?

Buzz Lightyear
Jean Christophe Boele van Hensbroek van uitgeverij Lemniscaat is ervan overtuigd: de basis van de uitgeverij zal blijven bestaan. Eppo van Nispen van het CPNB ziet de toekomst helemaal niet somber in. Hij vindt de hele vraag ‘wat is de toekomst van het papieren boek’ onzin. ‘Papieren boeken zullen blijven bestaan, alleen niet in de huidige hoeveelheid.’

De vraag is niet of het papieren boek in aantal zal verminderen, maar wanneer. ‘Ik kijk zover mogelijk in de toekomst. Mijn slogan is die van Buzz Lightyear: “To infinity and beyond”.’ We hebben nog niets gezien van wat komen gaat, zegt hij.

Voor een ieder die niet defensief tegen een e-book aankijkt, is Eppo van Nispen, directeur van CPNB een verademing. Waar zijn voorganger Henk Kraima aangaf e-books maar overschat te vinden, gaf Van Nispen al snel aan met een e-book Boekenweekgeschenk te komen.

Hij schuwt de digitalisering van het boekenvak niet, maar neutraliseert het hypegebeuren rond de e-books. ‘Iedereen schermt met de grote aantallen verkochte e-books in de VS, maar in Nederland stelt het aantal e-books nog echt niet zoveel voor.’ In Nederland komt twee procent van de omzet uit de boekenomzet komt via het downloaden van e-books. Matthijs van der Lely geeft aan dat voor wat betreft de verkopen via Selexyz dit percentage nog lager ligt.

E-books komen er zeker aan, maar Van Nispen wil zeggen: laten we nu niet zo stressig doen, het aandeel is nog erg marginaal.

Hij zegt dat het belangrijker is dat we ons drukker maken over hoe om te gaan met het erfgoed van schrijvers en het onderwijs in letteren en literatuur.

Leon de Winter gaf via Skype aan dat de huidige discussie over digitaal vs. papier nog niet zoveel zin heeft. ‘Pas als schoolkinderen hun studieboeken op een tablet voorgeschoteld krijgen, breekt een nieuwe tijd aan. Dan ontstaat er een generatie die niets heeft met papier en inkt.’

Nieuwe kunstvorm
Dan zul je volgens De Winter de omwenteling zien. Ja, zei De Winter tegen Van Liempt, hij zal zeker met weemoed terugkijken op de periode van het papieren boek. Niet voor niets was voor de hoofdpersoon uit De Winters boek ‘De (Ver)wording van de Jongere Dürer’ de eerste aanraking met het boek een fysieke. Hij raakte het boek aan, rook eraan. Dat gaat verdwijnen, aldus De Winter.

Maar er komt iets anders voor in de plaats. Een nieuwe kunstvorm, noemde De Winter het. ‘Ik kan mijn boeken dan niet langer boeken noemen, maar tekst.’ Tekst volgens De Winter aangevuld met beeld, of een soundtrack. ‘De e-reader en tablet brengen op termijn alles samen.’

Van Nispen stipte een leesdienst aan zoals we die van Spotify voor muziek kennen. Met die optie wordt het mogelijk te volgen wat, wanneer en hoe mensen een boek lezen. ‘Al die data geven de uitgever inzicht in bijvoorbeeld welk hoofdstuk lezers overslaan. De uitgever kan eventueel met een tweede druk komen, waar dat hoofdstuk uit is verwijderd.’

Grote schrik alom bij de aanwezigen uit het boekenvak. Het verhaal, de kunst aanpassen? Van Nispen zegt dat het aan de schrijver is om te besluiten het verhaal aan te passen, maar de optie zal zeker komen in de nabije toekomst.

Sterker nog, in Groot-Brittannië volgen uitgevers lezers al op deze manier. Van Nispen: ‘Vergelijk het met film. Tegenwoordig komen ook verschillende versies van een film uit.’ Director’s cut, bioscoopversie, ongecensureerde versie. Valentine van der Lande van TenPages.com merkte terecht op dat deze versies op een fysiek medium verschijnen: dvd. ‘Niemand zal al die verschillende versies van een film downloaden’, zei Van der Lande.

C-Shed
De Winter is al een tijdje bezig met zijn e-bookplatform C-Shed, maar het wil nog niet zo lukken. De Winter: ‘Ik had graag na de zomer van 2010 van start willen gaan. Maar ik had geen last van wat tegenwind, ik had last van orkanen! Contracten, uitgevers, verschillende rapportages, het wil maar niet lukken.’ Hij praat op dit moment met diverse partijen (waaronder Bol.com), doet zijn licht op bij Expedia.com en Hotels.com en probeert uit te dokteren wat het beste is voor C-Shed. Matthijs van der Lely biedt ter plekke aan De Winter aan dat ook Selexyz zeker geïnteresseerd is in een mogelijke samenwerking met De Winter.

De Winter heeft voor ogen: een groot platform waar onder ander lezer en auteur elkaar ontmoeten, ‘waar de lezer de virtuele kamer van de auteur kan binnenstappen.’

De Winter fulmineerde tegen de onoplettendheid van de Nederlandse uitgevers toen het e-book zijn entree maakte. ‘Ik heb mensen, uitgevers gewaarschuwd actie te ondernemen, een platform voor het downloaden van e-books te ontwikkelen. Ja, ze zouden zeker intern overleggen. Twee jaar later zijn ze nog intern aan het overleggen en is Bol.com met het concept aan de haal gegaan. Bol.com! Dat is de Zeeman van internet! De online onderbroekenwinkel! Een branchevreemde partij is ermee aan de haal gegaan.'

Bol.com kan nu auteurs maken en breken, aldus De Winter en dat is een slechte zaak.

(Beetje opmerkelijk was het wel, De Winters antipathie voor Bol.com, terwijl hij aangaf wel met deze partij te praten over C-Shed.)

De Winter: ‘Ik verwijt de Nederlandse uitgeverij en boekhandel dat ze niets hebben gedaan.’