Mijn grootste zorg is niet dat ‘the real Donald’ de volgende president van de VS wordt, al moet ik er niet aan denken. Mijn grootste verwondering is ondertussen ook niet meer wat de man allemaal zegt. Dat is een kwestie van inflatie.
Vermaakt worden
We kunnen er maar beter aan wennen. Twintig jaar geleden schreef de Franse politicoloog Bernard Manin in The Principle of Representative Government (1997) over de opkomst van de toeschouwersdemocratie. Kiezers willen tegenwoordig vermaakt worden. Dat is volgens Manin niet per definitie slecht. Politieke partijen hebben grotendeels hun wortels in de samenleving verloren en de kiezers zijn op drift geraakt. Daarmee veranderden de vormen waarop mensen aan politiek doen.
Zak chips
Lid zijn van een politieke partij, de barricaden op of deelnemen aan een inspraakavond; het is ouderwets, tijdrovend en ingewikkeld. Liever kijken mensen met een zak chips op de bank naar een verkiezingsdebat, zolang er maar wat te beleven valt. Politiek engagement werd politiek entertainment.
In de kleedkamer
Maar een verklaring is nog geen geruststelling. En er komt in het geval van Trump iets bij. Door zijn ambitie om president te worden, zijn we steeds meer over hem te weten gekomen. We weten hoe hij denkt over vrouwen, minderheden, gehandicapten, Mexicanen en veteranen. We weten hoe hij praat in de kleedkamer, wat hij zou doen met vrouwen die illegaal abortus plegen en dat hij zich er niet bij neerlegt als hij de verkiezingen verliest.
Klassieke narcist
Zijn standpunten en ideeën mogen in grillig en veranderlijk zijn, niettemin tekent zich een beeld af van een man die zich consequent als een klassieke narcist gedraagt. Hij luistert niet, is dominant en behandelt anderen als minderwaardig. Zo is hij, altijd al geweest.
Prototype succesvol leider
Mijn probleem met Trump is dat hij – nog steeds – door tientallen miljoenen Amerikanen gezien wordt als het prototype succesvol leider. De ceo der ceo’s; de selfmade man met een oogverblindende schoonheid aan zijn zijde en een exorbitante levensstijl. Wie wil dat nu niet? Een ster uit reality soap The Apprentice die anderen leert hoe het moet.
Zelfs als Trump geen president wordt, groeit er een generatie op die daadwerkelijk denkt dat dit leiderschap is. En nog spannend en spraakmakend ook.
Alleen de slimste
Het principe van vertegenwoordigende democratie is dat we door middel van verkiezingen ‘de beste onder ons gelijken’ kiezen. Daar is volgens Manin iets ondemocratisch aan: verkiezingen zijn namelijk een selectie-instrument voor de elite. Alleen de slimste, beste, leukste, rijkste of mooiste worden gekozen. Normale mensen maken geen schijn van kans.
Loting
Het is democratischer om mensen aan te wijzen met een loting. Het lot is blind en iedereen heeft evenveel kans. Ruim tweehonderd jaar hebben de Grieken zo hun belangrijkste bestuurlijke functies vervuld. Bij wanprestaties kon de rechter een politicus tot gevangenschap veroordelen. Democratie is altijd een gezelschapsspel voor het hele volk geweest, waarbij het spannendste element was dat de toeschouwer ook zelf op het toneel kon komen te staan.
