De beste strategieën ontstaan vanuit inzicht

Inzicht is begrijpen.

Inzicht is het beseffen, bewust worden, begrijpen van een (vaak) complexe situatie. Volgens Gestaltpsycholoog Köhler is inzicht ‘het herkennen van verbanden tussen de verschillende elementen van het probleem’. Inzicht is het begrijpen hoe het probleem werkelijk in elkaar zit. Inzicht wordt ook wel eens omschreven als de ‘Aha-erlebnis’ van de Duitse psycholoog Bühler. En dat is het ook. Zodra je inzicht hebt verkregen in het probleem is de oplossing duidelijk. ‘Aha denk je dan, dat is er dus aan de hand. En zo kan ik het oplossen.’ 

Hoe groot het belang van inzicht is bij het ontwikkeling van een strategie omschreef Bill Bernbach, de legendarische oprichter van DDB, al zeer treffend in de vorige eeuw.

‘At the heart of an effective creative philosophy is the belief that nothing is so powerful as an insight into human nature, what compulsions drive a man, what instincts dominate his action, even though his language so often camouflages what really motivates him. If you know these things about a man you can touch him at the core of his being.’

Inzicht is het herkennen van verbanden.

Het verkrijgen van inzicht is vooral een kwestie van logisch nadenken en verbanden leggen. Juist het zien van samenhang leidt tot inzicht. Analyse van de situatie speelt hierbij een belangrijke rol, maar pas als de samenhang tussen alle informatie wordt gezien spreken we van inzicht. Vooral de samenhang tussen oorzaak en gevolg speelt hierbij een grote rol. Het gevolg is vaak voor iedereen zichtbaar. Het gevolg oplossen is echter vaak niet de oplossing voor het daadwerkelijke, onderliggende probleem. Ik noem deze aanpak heel bewust een ‘aspirinestrategie’. Een aspirientje bestrijdt de hoofdpijn (het gevolg) maar vaak niet de oorzaak. Juist het zoeken naar de oorzaak van het symptoom leidt tot inzicht. En op basis van dit inzicht kunnen we besluiten of een aspirientje wel de juiste oplossing is of slechts het symptoom bestrijdt.

Diagnose before you prescribe.

Een belangrijke voorwaarde om tot inzicht te kunnen komen is dat we open staan voor het probleem. En dat is niet eenvoudig. Onze aangeleerde neiging om direct in oplossingen te denken zorgt er grotendeels voor dat we vaak moeilijk tot inzicht komen. Stephen Covey omschrijft in zijn boek ‘The 7 Habits of Highly Effective People’ heel duidelijk tegen welke beperkingen we aanlopen als we worden geconfronteerd met een probleem. We luisteren en analyseren slecht als het over problemen gaat. We evalueren het probleem al snel vanuit ons eigen waardesysteem: goed of slecht. We zetten het probleem al snel af tegenover ons eigen geloofsysteem: eens of oneens. We interpreteren het probleem al snel in het licht van onze vooroordelen en vooropgestelde meningen. We analyseren het probleem al snel vanuit onze beperkte inzichten, ervaringen en capaciteiten. 

Deze manier van omgaan met problemen, gecombineerd met onze aangeleerde neiging om direct in (concrete) oplossingen te denken, zorgt in veel gevallen weer voor nieuwe problemen. We besteden namelijk kostbare resources aan een oplossing die slechts een mogelijkheid is omdat we geen inzicht hebben in het probleem. En deze verspilling van kostbare resources kan weer leiden tot een nieuw probleem. 

Je verdrinkt omdat je niet kunt zwemmen.
    
Een mooi voorbeeld van inzicht is de wijze waarop toenmalig minister van Financiën Wouter Bos omging met de kritiek van Dirk Scheringa. Volgens Scheringa was zijn DSB bank ten onder gegaan omdat Wouter Bos hem niet wilde redden. Wouter Bos reageerde adequaat met een treffend inzicht: ‘Je verdrinkt niet omdat je niet wordt gered, je verdrinkt omdat je niet kunt zwemmen.’ Een ander aansprekend voorbeeld van inzicht werd onlangs door Rob Benjamens aangehaald in zijn post ‘De concurrentie komt overal vandaan‘ over de twee vrienden die een grizzly beer tegen het lijf liepen.

Er zijn legio voorbeelden waarin inzicht in het probleem tot de oplossing leidt. Johan Cruijff beschikt over een ongekend inzicht als het op voetbal aankomt. Zijn stellingen zijn vaak even simpel als logisch en ‘da’s logisch’ als je inzicht hebt. Hoewel ik zelf geen verwoed voetbal fan ben, geniet ik altijd van zijn scherpe analyses en treffende oplossingen. Je hoort vaak dat mensen hem niet kunnen volgen en dat is ook begrijpelijk als je niet dezelfde verbanden weet te leggen als hij doet. 

Mijn persoonlijk favoriete inzicht van Cruijff is zijn reactie op de vraag hoe hij een Italiaanse superspits gaat bestrijden. ‘Ik houd van creatieve spelers, Gianluca Vialli is een vedette, heerlijk om naar te kijken. Ik zal zo'n speler nooit proberen uit te schakelen door middel van een mandekker. Ik kijk welke spelers hem aanspelen, vervolgens probeer ik dat te verhinderen, waardoor hij geen ballen krijgt. Als hij de helft van de ballen krijgt, heb ik nog maar een half probleem.’

Inzicht leidt duurzaam concurrentievoordeel.

Juist in ons vakgebied, waarin een scherpe strategische analyse vaak moet worden verbonden aan een creatieve, conceptuele uitwerking, is inzicht essentieel. Kenichi Ohmae, mede-oprichter van de ‘strategic management practice’ van McKinsey & Company, onderschrijft in zijn bestseller ‘The Mind of the Strategist’ het belang van inzicht. Volgens Ohmae is inzicht essentieel om duurzaam concurrentievoordeel te realiseren. Het vermogen van een organisatie om out-of-the-box te denken helpt het noodzakelijke verband te leggen tussen de organisatie, de doelgroep en de concurrentie. 

Juist het gebruik van creativiteit en intuïtie zorgt er voor dat de huidige (ongewenste) situatie kan worden doorbroken,  waarmee het aanwezige probleem wordt opgelost. Daarnaast is creatief, intuïtief gedrag minder eenvoudig kopieerbaar door de concurrentie, waardoor het gerealiseerde concurrentievoordeel duurzamer is.
 
Daarom is het extra interessant om zijn conclusie over strategie in ons achterhoofd te houden als we een nieuwe strategie moeten ontwikkelen.
‘De beste strategieën zijn dan ook perfect planmatig uitgevoerde oplossingen die ontstaan vanuit creatief, intuïtieve inzichten in het aanwezige probleem.’