Daan Roosegaarde en Victor Knaap: ‘Misschien zijn we de architecten van het nieuwe normaal’

Volgens Roosegaarde is Grow, dat tevens onderdeel is van het artist-in-residence programma van de Rabobank, een hommage aan de akkerbouw. De beelden en video’s die MediaMonks ontwikkelde tonen het glooiende, lichtgevende droomlandschap van preiplanten. Rood en blauw licht verspreidt zich golvend over 20.000 vierkante meter landbouwgrond. De bijna futurische aanblik van het spektakel doet al vermoeden dat het kunstproject meer is dan ‘slechts’ een lumineus opus. Dat is het project schijnbaar ook. Roosegaarde zegt dat de kleuren van de specifieke lichtrecepten van Grow gebaseerd zijn op, en geïnspireerd zijn door wetenschappelijk onderzoek dat aantoont dat deze lichtrecepten de groei van gewassen kunnen stimuleren en de weerstand van de planten kunnen verbeteren.

Voor zijn epiphany vroeg Roosegaarde zich af hoe een bepaald lichtdesign planten kon ondersteunen duurzamer te groeien en hoe van een boer een held gemaakt kon worden. Het heeft volgens de lichtartiest twee jaar geduurd om Grow samen met zijn team van ontwerpers en experts te ontwikkelen. Dit gebeurde op basis van expertsessies met Studio Roosegaarde, Wageningen University & Research, Springtij Forum en het World Economic Forum in Davos.

Knaap en Roosegaarde stellen dat het project uiteindelijk verworden is tot een prototype van een duurzamere manier om voedsel te verbouwen, naast dat het ook een antwoord is op de roep om verlichting in deze donkere dagen. De heren werden aan elkaar voorgesteld door prins Constantijn, die vond dat ze eens ideeën moesten uitwisselen met elkaar. Omdat ze elkaar misschien wel iets te bieden hadden. Tijdens een rondleiding door de studio van Roosegaarde vertelde de kunstenaar aan Knaap zijn toekomstvisie, een visie die eerst te verbeelden moet zijn voordat die te verwezenlijken is. 

Knaap: ‘Om een idee te verwezenlijken, heb je mensen nodig die erin geloven, maar ook mensen die het kunnen visualiseren. Ik geloof in het idee van “Dreamscapes”, de droom van Roosegaarde dat lichtrecepten de wereld beter kunnen maken. Om een droomidee uit te voeren en vervolgens aan de wereld te tonen dat het idee kansen biedt, daar is equipment en cash voor nodig. Daar konden we met MediaMonks in voorzien. Roosegaarde heeft een designstudio en wij hebben up and running studio’s, specialisten die kunnen editen. We hebben alles in huis om de kunst van het licht in beeld te vangen en aan de wereld te laten zien.’

Knaap maakt daarbij direct duidelijk dat het idee, het lichtkunstwerk, en de waarde die het levert in de toekomst ook interessant moet zijn voor anderen om wetenschappelijk mee verder te gaan. Dit geldt zowel voor Grow als voor het toekomstige project ‘Urban Sun’ en de daaropvolgende Dreamscapes waarvan de ideeën al geboren zijn. Knaap: ‘We willen met kunst de wereld mooier maken, dat kunnen we en hebben we met Grow al laten zien. Maar het gaat ook om de rechten van een idee en er moet, vanuit zakelijk perspectief gezien, ook een verdienmodel in zitten, plus een maatschappelijke drang om te willen veranderen. Dit is een mooi voorbeeld van een innovatiestappenplan. Kunstwerk voor kunstwerk, succes na succes.’

De pioniers geven aan dat de samenwerking anders is dan ze gewend zijn. Roosegaarde: ‘Ideeën zijn kwetsbaar, zeker innovatieve ideeën. Totdat een grote groep het omarmt en goed vindt. Dan is het ineens geen radicaal idee meer. Met Victor naast me heb ik een buddy die in mijn beloofde licht-innovatie gelooft en die ook iets kan.’ Knaap: ‘Wij werken samen zoals de reclamewereld werkt. Er is een “probleem”,. we kantelen dat om een oplossing te bedenken. Precies zoals een goed bureau dat doet. Alleen doen wij het vanuit de esthetiek van kunst om een probleem in de wereld op te lossen.’

De MediaMonks-baas legt uit dat je met prototypen moet komen om een product aan te kunnen bieden. Hij zegt Roosegaarde vrij te laten om te doen waar hij goed in is, zodat ook Knaap kan doen waar hij bewezen goed in is: een idee, een bedrijf, een product schalen en verder brengen. Het effect van Grow op de akkerbouw moet het bewijs zijn dat wetenschappelijke kunst werkt en dat het innovatieve “product” verhandelbaar is. Volgens Roosegaarde en Knaap kan het nu aangeboden worden als een kant-en-klaar pakket dat in de toekomst kan leiden tot verbetering van de wereld door verduurzaming van akkerbouw.

Knaap: ‘Eigenlijk is het prototype een werkend kunstproject. Het heeft een verhaal, een doel, een oplossing, een techniek en een prototype. Het is een antwoord op een behoefte, een social design. We hopen dat dit te “packagen” is, zodat een bedrijf het verder kan schalen. Wij hebben al aangetoond dat het werkt. Daarbij merken we aan de hoeveelheid aanvragen en aandacht, dat er vraag is.’

Roosegaarde zegt dat meer dan vijf miljoen mensen verspreid over de hele wereld de Grow-video inmiddels gezien hebben en dat die aanvragen van over de hele wereld komen. Knaap: ‘Uit het feit dat Grow voorbij is gekomen tijdens het World Economic Forum in Davos - en jaarlijkse bijeenkomst van captains of industry, politici, intellectuelen en journalisten, red. - blijkt dat er al interesse is voor deze innovatieve lichtoplossing bij de grotere corporates ter wereld.’ ‘Toch is Grow geen reclame’, zegt Roosegaarde, ‘wil je de wereld verbeteren dan moet je kunst koppelen aan het bedrijfsleven. Dit is een nieuwe manier van communiceren.’

Roosegaarde, af en toe onnavolgbaar, vertelt dat Grow laat zien dat verwondering barrières kan slechten en dat slechts een gebrek aan verbeelding de kunst, de innovatie en de ideeën tegenhoudt. ‘Want geld is er wel.’ Grow is voor hem dan ook geen Utopia maar een Protopia, zoals hij het noemt, een droomlandschap dat de schoonheid van licht en duurzaamheid laat zien en continu aan verbetering onderhevig is. En ondanks dat er al aanvragen zijn vanuit Peru en Colombia zal de duurzame transitie van - in dit geval nog - de akkerbouw een proces blijven dat stapje voor stapje gaat. Zoals het binnen een Protopia gaat: een stapje beter dan vandaag, een stapje beter dan gisteren. 

Het tweede Dreamscape-project, van waarschijnlijk zes in totaal, is al aangekondigd: Urban Sun. Roosegaarde legt uit: ‘Het licht van Urban Sun wil het welzijn van de mens terugbrengen. Urban Sun is ontwikkeld door wetenschappers die hebben bewezen dat de lichtgolflengte van 222 nm tot 99,9 procent van het coronavirus kan elimineren en veilig is voor dieren en mensen.’

Maar volgens de kunstenaar gaat ook Urban Sun vooral over het ontwerpen van een betere toekomst. ‘Een delicaat project’, zegt Knaap met een zachte glimlach, we moeten nog heel goed nadenken over hoe we dit op de juiste manier gaan communiceren. We claimen in ieder geval niet dat Urban Sun de oplossing is voor corona.’

Knaap en Roosegaarde zijn zich bewust van de controverse. Toch lijken beide heren zelfverzekerd genoeg en denken ze dat het project baanbrekend zal zijn. Knaap: ‘We staan allebei op de voorgrond van ons vakgebied en we gaan samen verder. We hebben een stappenplan om tot verschillende innovatieve oplossingen te komen voor grote problemen in de wereld. Roosegaarde heeft een andere kijk, een lumineus idee en ziet die oplossing. Wij helpen om het te prototypen. Bij MediaMonks zijn wij ook eigenlijk gewoon toegepaste creatieven, dat heb ik al vaker gezegd. De uiteindelijke oplossingen zijn eerst kunst die een verbetering van het milieu en de wereld bewijzen, terwijl we heel goed weten dat wetenschappers en organisaties met ons meekijken.’

Roosegaarde: ‘Dreamscapes is een verhaal, het neemt mensen mee op een journey en zo’n Dreamscape begint altijd met een spark. Het idee. Daar brainstormen we dan over, waarna we het uitwerken. Van Victor heb ik gedurende het proces nog geen “nee” of “ja maar” gehoord, dat biedt mogelijkheden.’ Om lachend te vervolgen: ‘Eigenlijk is dat wel kut, want telkens als er een nieuw idee ontstaat dan kost me dat weer anderhalf jaar werk.’

Knaap: ‘Sommige innovatieve ideeën zijn ondenkbaar waardoor ze voor veel mensen als te extreem worden ervaren. Maar als je te veilig denkt dan maak je geen indruk. Wat mensen verwachten van de wereld moet vaak in het midden blijven.’ Roosegaarde weer: ‘We moeten het welzijn bij mensen terugbrengen en meer met onszelf in contact komen. Sommige mensen kunnen iets zien dat anderen niet kunnen zien en wij creëren dat, zodat we het aan de hele wereld kunnen laten zien.’

Volgens Roosegaarde is het idee van Urban Sun gebaseerd op een artikel in Nature, jaren geleden. ‘Dat ging over het gebruik van licht om virussen in te dammen. Ik geloof nu dat dit kan. We hebben voor Urban Sun samengewerkt met wetenschappers, designers en engineers. We denken dat we iets kunnen. Misschien zijn we wel de architecten van het nieuwe normaal, door dit licht te brengen, dit project, deze kunst.’

Knaap: ‘Het is toch vreemd dat niemand iets doet met de kennis uit dat artikel. Waarom niet? Voor het uitzoeken van dit soort mogelijkheden moeten mensen bij elkaar komen die anders denken. Die durven. Maar voordat ik in het concept van Urban Sun geloofde, had ik wel proof nodig. Dan kan ik helpen om het te laten vliegen… Nu moeten we het nog op de juiste manier communiceren en verbeelden.’ 

Dit artikel is ook geplaatst in het vakmagazine Adformatie #1 2021

Lees ook:

• Europarlementariër Bart Groothuis: ‘Big tech staan hoog op de agenda’
• Greenpeace wil met urgente Maak Toekomst-campagne dystopisch klimaat-perspectief voorkomen
• Malaria No More lanceert internationale campagne 'Draw the line against malaria'
• Victor Knaap: 'Het is tijd voor een Digitaal Deltaplan'