Scheepvaartmuseum wil meer dan vooral een gezinsbestemming zijn

Een nieuwe vlag, maar wat Huijser en De Klein betreft vooral ook een nieuwe lading. Al vindt Huijser het meer op zijn plek om te spreken van een bijstelling van de koers die onder leiding van zijn voorgangers is gevaren. Die koers  was ingezet in 2011 toen het Scheepvaartmuseum na een ingrijpende, vier jaar durende renovatie de deuren opende.

Bij de nieuwe start lag de focus van het museum sterk op laagdrempeligheid, het aantrekken van een breed publiek en het genereren van eigen geldstromen. Dit overigens in lijn met de geest van die tijd, aldus Huijser. De economische crisis had toegeslagen en politiek was er veel aan gelegen om de Nederlandse rijksmusea onafhankelijk te maken van belastinggeld.

Het Scheepvaartmuseum ging voortvarend met deze opdracht aan de slag. Achteraf iets te voortvarend, want terwijl de bezoekersstroom groeide en de inkomsten uit feesten en evenementen stegen, groeide ook de kritiek op het beleid. Het hardst klonk die kritiek uit de hoek van de cultuurliefhebbers; De museumjaarkaarthouders die musea bezoeken als plek voor kennisvergaring en verdieping. Zij vonden dat het Scheepvaartmuseum een pretparkbestemming werd en lieten het museum steeds vaker links liggen.

In juli 2016 trad Michael Huijser aan als de nieuwe directeur. Hij had in het verleden ervaring opgedaan als directeur van het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen en gaf hiervoor leiding aan het Rembrandthuis. Onder zijn aanvoering werd een positioneringstraject ingezet, waarin gedurende twee jaar het museum op zoek ging naar het antwoord op vraag ‘waar het museum nu eigenlijk precies voor staat’. ‘Er was een visie geformuleerd die sterk samengevat luidde: ‘Wij vertellen het scheepvaartverhaal van Nederland.’ Maar dat was veel te vaag. Bovendien ontbrak de relevantie. Wat is de betekent van het verhaal dat je vertelt met nu?’

Het museum had een duidelijk kompas nodig. Dat werd gevonden in de nieuwe mission statement, die luidt: ‘water verbindt werelden‘. Centraal staat de relatie tussen de maritieme wereld en de samenleving. Die twee zijn juist in Nederland zeer nauw met elkaar verbonden. Of het nu gaat om het belang van havenbedrijf voor de economie van Amsterdam of het stijgende zeewater. De relatie die we in dit land hebben met water is onderdeel van onze identiteit.

’Bovendien wil Het Scheepvaartmuseum veel meer interactie. 'In plaats van een plek waar mensen komen om alleen te kijken en te bewonderen, moet het museum een plaats zijn bezoekers zelf bijdragen aan het verhaal dat verteld wordt,’ verduidelijkt Marieke de Klein, die in oktober 2018 begon bij het Scheepvaartmuseum als hoofd marketing en communicatie en daarvoor ruim vier jaar in die functie had gewerkt bij  het Rijksmuseum.

Een voorbeeld van wat dit moet opleveren, is de huidige expositie over het passagiersschip De Oranje, waarmee honderdduizenden Indische Nederlanders werden gerepatrieerd. Uiteraard is er van alles te leren over en te zien van het iconische schip en zijn veelbewogen geschiedenis. Maar het echte verhaal wordt verteld in de video’s van repatrianten. Bezoekers die hun eigen ervaringen willen delen, kunnen daar hun verhaal aan toevoegen. Het museum als platform voor communicatie.

Sowieso is dat een van de trends in de museale wereld, weet Huijser. ‘Behalve een plek voor adoratie is het museum steeds meer een plek waar mensen een verhaal ervaren en daar hun eigen verhaal aan toevoegen.’

Bij de aangescherpte strategie past ook een andere visuele identiteit. De introductie betekende het einde van de uitbundige, tien jaar oude geel-oranje huisstijl met het vrolijke lettertype, dat ogenschijnlijk was bedoeld om bij het jonge publiek in de smaak te vallen. De nieuwe huisstijl kenmerkt zich eenvoudig en helderheid.  

In het nieuwe logo, dat is ontwikkeld in samenwerking met het Amsterdamse designbureau Thonik, is naast Het Scheepvaartmuseum de woorden National Maritime  toegevoegd. Met een goede reden, verduidelijkt Huijser. ‘De naam ‘Het Scheepvaartmuseum’ wekt de indruk dat het hier over schepen gaat. Maar dat is lang niet het hele verhaal. We hebben een uitgebreide bibliotheek en een wereldwijd unieke verzameling maritieme instrumenten, wat ons onderscheidt van vergelijkbare musea. Wij zien onszelf veel meer als maritiem museum dan als scheepjesmuseum.’

Behalve dat de vlag daarmee de lading beter dekt, is de herkenbaarheid voor bezoekers uit het buitenland vergroot. Per slot van rekening zijn niet alle buitenlanders bekend met de betekenis van het woord scheepvaart.  

Als visueel leitmotiv werd een verbinding gelegd met een opvallend onderdeel van het museumgebouw: het lijnenpatroon in de glazen koepel, die bij de verbouwing over de binnenplaats is gespannen.  Voor wie dit niet weet: het zijn geen willekeurige lijnen, maar patronen uit de kompasroos. Hoe voor de hand liggend kan het zijn?

Als visueel leitmotiv werd een verbinding gelegd met een opvallend onderdeel van het museumgebouw: het lijnenpatroon in de glazen koepel, die bij de verbouwing over de binnenplaats is gespannen.  Voor wie dit niet weet: het zijn geen willekeurige lijnen, maar patronen uit de kompasroos. Hoe voor de hand liggend kan het zijn?