Vormgeving als tweede natuur

Door: Nils Adriaans
In het bijzijn van zijn ruwharige teckel Emiel, met op de achtergrond wijlen Jeff Buckley die het hemelse nummer Hallelujah van Leonard Cohen covert, legt Alexander¬ van Slobbe uit: ‘Ik vind fotografie beeldschoon, maar hou er zelf niet van om gefotografeerd te worden. De foto van Anuschka Blommers en Niels Schumm is gemaakt voor de Design Academy, dat was een uitzondering. Maar ik bewaar foto's nooit. Ik heb er misschien tien van mezelf.'
We bevinden ons in ‘zijn' deel van de winkel NL = New Luxury, die hij deze winter samen met modeontwerper en zakenpartner Francisco van Benthum opende, omgeven door flinterdunne, minimalistisch ontworpen vrouwenkleding. Van Slobbe (50), een rijzige gestalte: ‘Ik ken Francisco vanaf zijn achttiende. Ik heb hem lesgegeven en hij heeft stage bij mij gelopen. Ik vind Francisco een ultieme ontwerper; hij transformeert en definieert ieder kledingstuk opnieuw. Zeker bij mannenmode, die uit archetypen bestaat, is dat lastig. Stel je voor dat je elk seizoen een nieuw overhemd moet ontwerpen. Ik ontwerp meer vanuit een bepaalde context, gevoel. De vorm en het materiaal. Ik hou van handgemaakte, abstracte kleding. Niets moet, zeker details als een zak of een knoop niet. Zolang de valling maar mooi is.'

Je hebt onlangs een winkel geopend, bent sinds kort artistiek leider van de academie in Eindhoven én curator van de tentoonstelling ‘Gejaagd door de wind' (met werk van 80 Nederlandse mode-, sieraden- en accessoireontwerpers, stylisten, fotografen en illustratoren) in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen. Had je het niet druk genoeg?
‘Integendeel. Sterker nog, een overzichtstentoonstelling van mijn werk in het Centraal Museum Utrecht, die gepland stond voor afgelopen najaar, is uitgesteld tot komend najaar. Zoals ik uit tijdgebrek ook wel eens een show heb overgeslagen. Nee, ik zie deze periode niet als een kruispunt in mijn leven. Ik probeer gewoon zoveel mogelijk zo goed mogelijk te doen.'

Waarom heb je ja gezegd tegen Eindhoven?
‘Om te beginnen ken ik Li en Anne Mieke Eggenkamp (zakelijk directeur van de Design Academy, red.) al heel lang. Li komt oorspronkelijk ook uit de mode, pikt razendsnel signalen op; iets waar ik eveneens "last" van heb. Ik wist dus, qua cultuur, waar ik in zou stappen. Bovendien vind ik vormgeving Р of het nu mode, design of architectuur is Р erg prettig om te ervaren. De vraag was eerder of ik het aan zou kunnen, een tweede baan erbij. En of ik iets toe zou kunnen voegen.'

Want het is nogal wat om ‘goeroe' Edelkoort op te volgen.
‘Li heeft heel goed aangevoeld dat de tijd rijp was om modieuzer met design om te gaan, en daar internationaal ruchtbaarheid aan te geven. De Design Academy levert sterren af. Dat hoef ik niet meer te doen, maar slechts voort te zetten. Ik richt me meer op de school zelf, op alle studenten. Op duurzaamheid Р ik ben wat dat betreft heel benieuwd wat de crisis creatief gezien voort zal brengen. En op uitwisselingsprogramma's met andere academies, zoals in Shanghai, Zweden, Amerika, maar ook Arnhem. Nogmaals: voor mij zijn mode en design één. Waarom zou een jurkje interessanter zijn dan een tafel?'

In een eerder interview (met Design.nl) heb je gezegd dat Edelkoort zich met name richtte op styling en succes, en in mindere mate op alle studenten. Dat klinkt als kritiek.
‘Dat is geen verwijt. Sterren zijn de grootste reclame voor een opleiding. Dat heeft ze fantastisch gedaan. Bovendien heeft 80 procent van de afgestudeerden na een jaar werk. Waar het mij om gaat is dat als je voor Philips of de Hema gaat werken, dat niet minder prestigieus of exclusief hoeft te zijn. Naam of geen naam, het gaat om creativiteit!'

Wat is er mis met exclusiviteit?
‘Niets. Kijk naar mijn eigen label Orson & Bodil. Nogmaals: het is slechts een verbeterpunt, een verschuiving van prioriteit. Li heeft heel goed aangevoeld dat er op dat moment op dat vlak de meeste winst te behalen viel. Zoals het ook een heel goed idee van haar was om succesvolle ontwerpersdocenten parttime aan te stellen, waardoor er nu een unieke verzameling bevlogen docenten rondloopt. Maar het is niet mogelijk om alleen maar sterren te kweken. Je diploma halen is nu haast beladen.'

Wat ga jij concreet anders doen?
‘Li regeerde als een koningin. Ik ben meer democraat. Het is tijd voor een nieuwe beweging, minder op auteurschap gericht, maar meer op mentaliteit en het doorontwikkelen van een idee: wat is de maatschappelijke relevantie van een industrieel of ambachtelijk ontwerp?'

Je geeft al heel lang les aan de modeacademie in Arnhem. Wat heb jij met opleidingen?
‘Jonge mensen zijn de nieuwe maatschappij, de denkers van de toekomst, dat is altijd interessant om van dichtbij te zien. Puurder krijg je het niet. Op dit moment zie je weer leggings op school, en zelfs een wollen broekpak Р er wordt gebreid! En er wordt anders omgegaan met voedsel. Je ziet het nu al bij Albert Heijn. ‘Wat ik probeer over te brengen? Mijn ervaring en enthousiasme, wat en wie ik ben. Het is heel mooi om te zien hoe iemand van het Atheneum in een creatieve wereld terechtkomt en zich langzaam opent; conventies vallen weg, ogen gaan open, de wereld blijkt groter dan het dorp waar ze vandaan komen en dan gebeurt er iets... soms blijken ze tot ongelofelijke dingen in staat. Vormgeving is voor mij zo'n second nature, zo onvermijdelijk, zo elementair als eten. Ze is de voorloper van een leukere, beloftevollere maatschappij.'

Vormt de crisis wat dat betreft het perfecte moment om in te stappen?
‘Ja, iedereen voelt aan dat deze tijd iets nieuws gaat opleveren. Het is een soort optimisme, dat ik graag om mij heen heb. Het maakt me blij. Dat hoop ik studenten ook mee te geven: dat erkenning fijn is, maar dat het vak om geluk draait. Hoe hard je er soms ook voor moet werken.'

Wat vond je er eigenlijk van dat Viktor & Rolf vorig jaar werden uitgeroepen tot Reclamemannen van het Jaar?
‘Echt? Dat wist ik niet. Dat zijn ze natuurlijk wel, style masters. Niemand in Nederland kan dat zo goed, zichzelf zo uitvergroten tot sterren. En ze vinden het leuk, om net zo beroemd te worden als Madonna. Maar je moet het maar aankunnen, dat de hele wereld iets van je wil. Wat Viktor & Rolf doen, kan ik niet. Ik heb me nooit zo ellendig gevoeld als in de tijd van SO (Van Slobbe's voormalige mannenlabel en dito internationale winkelketen, red.). Maar ik vind het schitterend om te zien hoe zij "regeren".'

Je bent onlangs 50 geworden. Heeft dat nog tot nadenken gestemd?
‘Behalve dat ik slechter zie en mijn oren suizen? Nee, qua geest wil ik nog zo'n hoop. Mijn droom is dat ik nog lang meega, en dat ik, terwijl ik door een prachtig gebouw loop, plots dood neerval. Liefst op een harde vloer.'
Na een korte stilte: ‘Ik heb nooit hoeven solliciteren, het is me allemaal ongelofelijk voor de wind gegaan. Ik ben een zondagskind.'

Maar wat zou je nog willen?
‘Na een meer teruggetrokken periode, richt ik me nu weer meer naar buiten en zal ik met het oog op de internationale uitwisselingsplannen die we met de Design Academy hebben bijvoorbeeld weer meer gaan reizen. Dan is er nog het retrospectief van mijn oeuvre. Maar zoals ik al zei heb ik verder weinig met het verleden, of tijd. Ik blik niet terug en denk dan: oh, dat zou ik graag nog willen. Dat is niet snobistisch, of dwarsigheid, en ik ben ook geen koude kikker. Ik voel het gewoon niet. Als het afgelopen is, is het afgelopen.'
Tot slot, hoe kijk je naar de toekomst van (Dutch) design?
‘Dat laat ik graag aan de studenten over. Ik geloof zeker in de hoop die er nu leeft. De almaar luider wordende roep om een duurzamere wereld is niet langer geitenwollensokkerig of een trend, maar voelt in toenemende mate oprecht. Simpelweg omdat het moet.'

De expositie Gejaagd door de wind, met werk van Nederlandse mode-, sieraden- en accessoireontwerpers, stylisten, fotografen en illustratoren is tot en met 22 november te zien in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen. www.zuiderzeemuseum.nl

Komend najaar zal er een overzichtstentoonstelling van het complete oeuvre van Alexander van Slobbe te zien zijn in het Centraal Museum Utrecht.

Highlights
Schiedam, 25 maart 1959

1984 studeert cum laude af aan de (ArtEZ) Hogeschool voor de Kunsten Arnhem
1987 docent modevormgeving Arnhem
1988 richt vrouwenlabel Orson & Bodil op
1993 richt mannenlabel SO op
1993 eerste Nederlander met een eigen show in Parijs
1994 Theo Limperg Prijs, voor beste industrieel ontwerper (waarbij mode voor het eerst werd beoordeeld als vormgeving)
1996 Emmy van Leersum Prijs, voor het stimuleren van Nederlandse mode
1998 twintig eigen winkels en 110 verkooppunten in Japan alleen
1999 introductie Collectie Arnhem, een gezamenlijke collectie van derdejaars studenten
2000 Modernism, overzichtstentoonstelling Orson & Bodil en SO, Centraal Museum Utrecht
2002 Puma Rudolph Dassler by Alexander van Slobbe
2003 verkoop SO
2003 hoofd modevormgeving Arnhem
2003 Prins Bernhard Cultuurfonds (oeuvre)Prijs voor Toegepaste Kunst en Bouwkunst
2003 herlancering Orson & Bodil
2006 samenwerking met aardewerkfabrikant Koninklijke Tichelaar Makkum
2008 opening concept store NL = New Luxury in Amsterdam

Over van Slobbe
Anne Mieke Eggenkamp
(Groenlo, 1961), van huis uit grafisch ontwerper en zakelijk directeur van de Design Academy: ‘De voornaamste reden om Alexander te vragen, vormde zijn brede kijk op het vak, en daarmee kijk op vormgeving. Alexanders werk is niet "modieus"; zijn visie gaat verder. Tel daar zijn onvoorwaardelijke aandacht voor materie en vorm bij op. Evenals de kwaliteit van zijn werk, en de integriteit en authenticiteit waarmee het gemaakt is, en het moge duidelijk zijn dat zijn persoonlijk¬¬heid - ontwikkel jezelf! - van onschatbare waarde is voor studenten.'

Modeontwerper Francisco van Benthum
(Boxmeer, 1972), met wie Van Slobbe de winkel NL = New Luxury heeft: ‘Ongeacht wat mode en vormgeving in het algemeen dicteren, namelijk veranderlijkheid, is Alexander altijd bij zichzelf en zijn eigen ideeën gebleven. Ik heb van hem geleerd dat dat de manier is om het in dit vak vol te houden. Anders word je een speelbal van het systeem. Daarnaast streeft Alexander boven alles kwaliteit na, en is hij erg betrokken bij het vakgebied. Hij wil iets doorgeven. Dat ervaar ik als uitzonderlijk.'

Elja Lintsen
(Zevenaar, 1974), voormalig student
aan de Design Academy,
ex-leerling van Van Slobbe aan de modeacademie in Arnhem, tegenwoordig ontwerper en docent in Arnhem: ‘Behalve liefde voor het vak, heeft Alexander vakkennis. Hij begrijpt mode, het onverwachtse ervan, en hij kent de markt. Ik heb vooral van hem geleerd dat je met een leuk idee nog niet eens op de helft bent. Ik verpulver als docent ook wel eens een droom, zij het iets minder direct (lacht). Maar uiteindelijk gaat het om de kleding. En niet om "kostuumerigheid".

‘Bad boy of Dutch Design', ontwerper Bas van Beek
(Nijmegen, 1974): ‘Het is een aardig voornemen styling uit te bannen aan de Design Academy. Styling is immers het westerse antwoord op terrorisme. Iemand [Lidewij Edelkoort] die met een gladgestreken gezicht orakelt en stelt dat ze de aanslagen van 11 september voorspeld heeft, kun je moeilijk serieus nemen; het is een aanslag op je intellect. Als Alexander van Slobbe de erkenning van het beroepsveld weer gezond weet te maken (exemplarisch zijn de Nederlandse Design Prijzen, dat tonnen binnenharkt aan subsidies en inschrijfgelden en Sylvana Simons 5000 euro geeft om de uitreiking aan elkaar te kletsen, maar de winnaars met enkel een bokaal en een catalogus naar huis stuurt) en tegelijkertijd afstand neemt van vormgeving als sociaal-politiek glijmiddel - de designer als wereldverbeteraar heeft en zal nooit bestaan - is hij de juiste man op de plek.'