Dominic Lokinyomo Lobalu (24) is – inmiddels – een top-lange afstandsloper op de 3, 5 en 10 km én de halve marathon, die afgelopen jaar uit het ogenschijnlijke niets een Diamond League-wedstrijd won, zeg maar de Champions League van de atletiek. Maar Lobalu is officieel nog vluchteling: 'Ik ben geboren in Zuid-Sudan, in een klein dorpje dat Chukudum heet. Toen de oorlog begon, verloren we onze ouders, alles. Toen ik negen jaar oud was, werd ik gedwongen om naar Kenia te vluchten op zoek naar een beter leven. Ik mocht als enige, als jongen, naar school, een kans die mijn zussen niet hebben gekregen. Ze kijken sindsdien allemaal naar mij. Ze hebben al hun hoop op mij gevestigd.'
Op Wereldvluchtelingendag afgelopen dinsdag in Cannes (een groter contrast is haast ondenkbaar, maar in dit geval heiligde het doel het middel) lanceerde het Zwitserse sportmerk en sponsor On, waarvan Roger Federer mede-eigenaar is, de ontroerende documentaire The Right To Race over Lobalu, die tegenwoordig in St. Gallen, Zwitserland, woont – in het bijzijn van de atleet zelf en de Australiër Richard Bullock, die de documentaire regisseerde.
Hij had het koud en rilde
Bullock werkte voorheen als creative director onder andere bij 180 in Amsterdam, voordat hij zichzelf transformeerde tot regisseur en terug naar Australië verhuisde waar hij nu een uurtje boven Sydney in de natuur vlakbij de kust woont.
Wat maakt Dominic zo speciaal?
‘Hij heeft zichzelf opgevoed sinds zijn 9e. Hij is duidelijk gefocust op zijn doelen en kijkt altijd vooruit. Wat voor hem lastig is omdat de media altijd over zijn verleden willen praten. Dat was begrijpelijkerwijs diep traumatisch voor hem. Hij was een kind toen zijn dorp werd aangevallen en zijn beide ouders werden vermoord. Hij rende de rimboe in en werd opgepikt door een truck van de UNHCR en belandde in een vluchtelingenkamp in Noord-Kenia. Om deze reden ben ik niet echt diep ingegaan op de tragedie van zijn ‘vorige’ leven. Het maakt hem van streek om erover te praten en dat wilde ik respecteren.
Zijn vertrouwen winnen was een lang proces en ik wilde hem het gevoel geven dat hij enige controle had over het verhaal van zijn eigen leven. Er wordt kort verteld dat hij zijn ouders heeft verloren en dan gaan we verder met het leven dat hij nu heeft. Hij heeft een verbazingwekkend vermogen om fouten of spijt snel te verwerken en hoopvol naar de toekomst te kijken. Hij is het grootste deel van zijn leven hard behandeld door andere mensen. En toch koestert hij weinig bitterheid, of wrok of vijandigheid over wat het leven hem tot nu toe heeft gegeven.
Hij heeft een prachtige vrolijke geest en dat heeft hem al tot een populaire sportpersoonlijkheid in Zwitserland gemaakt. Vooral in zijn woonplaats St. Gallen hebben ze hem omarmd als een van hen.’
Hoe heeft het verhaal zich ontwikkeld tijdens het maken van de film, wat heeft je het meest geraakt of verrast?
‘Ik stuitte op dit verhaal door het maken van een andere documentaire over het Athlete Refugee Team, die in 2020 is uitgebracht. Ik ontmoette Dominic en zijn toen net nieuwe [Zwitserse] coach Markus Hagmann helemaal aan het einde van dat project. Dominic was weggelopen uit het team tijdens een wedstrijd in Genève. Hij had het koud en rilde tijdens mijn ontmoeting met hem en op dat moment leek zijn beslissing om asiel aan te vragen in Zwitserland extreem wanhopig en misschien zelfs overhaast. Door weg te lopen had hij zijn kans verspeeld om naar de Olympische Spelen in Tokyo te gaan, terwijl het zijn droom was om een medaille te winnen op de Olympische Spelen. Maar hij had een langetermijnvisie. Hij dacht aan Parijs 2024. Hij nam me toen mee naar zijn coach, Markus Hagmann. Ik had meteen een klik met Markus. De manier waarop hij praat en zijn inzichten over atletiek en hoe je zo'n ruw talent kunt koesteren, vond ik fascinerend.
Ik ging weg en maakte die vorige film af tijdens de Covid lockdown. Maar het verhaal van Dominic en Markus zat inmiddels in mijn achterhoofd, in mijn systeem. Ik bleef in contact met Markus en al snel bleek dat Dominic zich snel ontpopte als een atleet met écht talent.
Zijn sponsor was On en ik sprak met Feliciano Robanya, directeur sponsoring (zie kader onder, red.), over de vriendschap en het verhaal dat aan het ontstaan was in St. Gallen. Ik had inmiddels telefoongesprekken met Markus en telkens als ik met hem sprak, dacht ik: ‘Ik zou deze dingen die hij zegt moeten opnemen.’ Toen besloten Feliciano en ik dat als Markus en Dominic akkoord gingen, we echt een film zouden maken.
Terwijl ik de eerste opnames aan het plannen was, kreeg Dominic een uitnodiging voor Stockholm om mee te doen aan zijn allereerste Diamond League wedstrijd. Hij versloeg een deelnemersveld van wereldklasse en won de race. De commentatoren wisten niet eens hoe hij heette; je kunt ze horen rommelen met papieren in een wanhopige poging om erachter te komen wie er in hemelsnaam gewonnen had.
De vriendschap tussen de twee mannen en de vriendelijkheid van veel mensen die om Dominic geven, het is alsof alle pijn en horror die hij heeft meegemaakt 180 graden is omgeslagen en hij nu de goede kant van de mensheid te zien krijgt.’
Hoe kijk je terug op je jaren in Nederland?
‘Amsterdam was de plek waar mijn carrière tot leven kwam. Ik werkte met een bijzondere groep talenten van over de hele wereld bij 180 Amsterdam. Ik begon mijn 'reis' naar het regisseren niet in de laatste plaats dankzij Johan Kramer. We maakten een grote campagne voor het EK Voetbal met adidas. Johan had de eerste van drie lange films gemaakt, maar moest het project afbreken om een speelfilm te gaan maken. Dus stelde hij voor dat ik samen met de toen nog jonge regisseur Marco Grandia de rest van het project zou filmen. Toen we klaar waren met het project hadden we een vertoning in Amsterdam en gaf Johan me een van zijn oude filmcamera's met een briefje erbij dat hij vond dat ik regisseur moest worden. Ik denk dat dit de collaboratieve creatieve geest van Amsterdam samenvat. Sindsdien heb ik hem niet meer gesproken. Maar ik heb de camera en het briefje nog steeds.’
Je hebt deze documentaire rechtstreeks voor On gemaakt, wat is het voor- en nadeel om direct voor marketeers te werken?
‘Het draait allemaal om relaties en gedeelde idealen. Ik werk sinds 2017 met On. Als merk hebben ze de neiging om alles op hun eigen manier te doen. Ik heb vier films met ze gemaakt. Geen enkele daarvan zou je reclame in traditionele zin noemen.
De voordelen zijn dat er een ongekende vrijheid en respect is voor wat ik voor ze doe. Met als gevolg dat ze elke keer het meest en beste uit me halen, ervaar ik. In feite hebben we nu zelfs het wij- en zij-principe laten vallen. Voor The Right to Race zijn mijn productiemaatschappij, Hungry Man, en On co-producenten van de film.’
De film is long format branded content, wat niet een heel gebruikelijk format is. Wanneer werkt het niet en wanneer werkt het echt voor het publiek?
‘Het format stort in zodra een marketeer denkt dat hij een lange commercial maakt. Mensen hebben al moeite genoeg om naar een korte reclame te kijken, waarom zouden ze dan naar een lange reclame willen kijken? Vooral in de sportindustrie is long format succesvol vanwege de beschikbaarheid van topatleten en -teams. Zij wekken het merk tot leven, niet de producten, met prachtige storytelling.
Het werkt goed als de marketeer en maker in staat zijn inhoud te maken die reguliere filmdistributie waard is. Als ze dat kunnen dan is het spectaculair succesvol, omdat ze niet hoeven te betalen voor mediabereik.
Het nadeel is, tegelijkertijd, de houding van veel omroepen en streamers ten aanzien van branded long format. In het begin geloofden ze niet dat een film die gefinancierd was door een merk echt integer en authentiek kon zijn. Dus hebben we dat in eerste instantie genegeerd en zijn we gewoon films gaan maken. Bij The Right to Race is het gelukt de film vóór de eindmontage te verkopen aan zenders. We hebben nu wat vertrouwen gewonnen, maar het blijft moeilijk om andere partijen te overtuigen van de authenticiteit van branded films.
Uiteindelijk zit het bewijs in het werk dat we maken. Kijken mensen, beslissers er graag naar, ongeacht waar het geld vandaan komt?’
En wat is nu de status van Dominics verhaal? Hoe ziet zijn toekomst eruit?
‘Zijn huidige status is in het ongewisse. De Zwitserse Atletiekfederatie heeft een aanvraag ingediend bij de Wereldatletiekbond, of hij als vluchteling onder de Zwitserse vlag mag meedoen (als je 12 jaar in Zwitserland hebt gewoond, kun je pas de Zwitserse nationaliteit aanvragen, red.). Het ligt nu in hun handen. Ik weet echt niet wat ze gaan beslissen. Zijn situatie is uniek. Zoals het er nu voor staat, zou hij de beste atleet ter wereld kunnen zijn en misschien nooit aan een WK of de Olympische Spelen kunnen meedoen. Dat zou ongelooflijk oneerlijk zijn.
Met heel weinig ervaring of training won hij een Diamond League-wedstrijd (van 3000 meter in Stockholm, red.) en daarna werd hij tweede op de Diamond League 5000 meter in Zürich op minder dan een seconde van de winnaar. Bij die wedstrijd op een onoverzichtelijk stratencircuit telde hij de ronden verkeerd en wist hij niet eens dat hij over de finish kwam. Hij kan van de 1500 m tot de halve marathon op wereldniveau lopen. Hij heeft nog niet eens een volledig seizoen als professioneel atleet achter de rug.
Dus als hij zelf zegt dat hij goud gaat winnen, geloof ik oprecht dat hij dat gaat doen. Onder voorbehoud dat de Wereldatletiekbond en het Internationaal Olympisch Comité hem eerst the right to race moeten geven.’
Lees hier het verhaal van Lobalu in The Guardian: ‘I’m born to suffer’: refugee athlete Dominic Lobalu on race to find a home
The Right to Race in in 53 landen prime time uitgezonden op Eurosport 1 op Wereldvluchtelingendag. De film zal ook te zien zijn tijdens sportevenementen zoals het WK Atletiek 2023 in Boedapest, Hongarije, en via Discovery+ streamingdiensten in heel Europa. En wereldwijd via de site van On: righttorace.com (en hieronder).
Plaats als eerste een reactie
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!