Nieuws op televisie sensationeler?

Het is de lezer vast niet ontgaan. Het televisienieuws is de afgelopen 25 jaar ingrijpend veranderd. Geen Harmen Roeland meer met fraaie sfeerbeelden van Hollands Glorie op de Waddenzee en de bij leven legendarische NOS-verslaggever Herman van der Spek is inmiddels overleden. Fred Emmer staat niet meer aan de vliegtuigtrap als een minister terugkeert uit den vreemde en de filmrollen zijn geschiedenis. De Nijmeegse media-vorser Koos Nuyten heeft onderzoek gedaan naar de nieuwsberichtgeving op de Nederlandse televisie de afgelopen 25 jaar en komt tot de revolutionaire conclusie, let op, dat de commerciële zenders er debet aan zijn dat het nieuws tegenwoordig zo sensationeel wordt gebracht. Ik citeer gaarne: 'In deze studie bleek dat de ontwikkeling naar meer sensatie in ieder geval ten dele heeft plaatsgevonden. Dat was niet zozeer te zien aan de inhoud van het nieuws, maar merkbaar in de wijze van personaliseren en gebruik van close-ups: de camera zat dichter op de persoon in het nieuws.’ De hooggeleerde heer Nuyten zal beslist indruk maken op de faculteit Communicatiewetenschappen maar voor de rest heeft de hele studie geen waarde.

Nederland is de afgelopen 25 jaar veranderd en in de slipstream daarvan ook de nieuwsprogramma's. Dat is een ontwikkeling die in Nederland pas laat plaats vond, omdat jarenlang onderwerpen in het RTL Nieuws en het NOS Journaal bijna onderling uitwisselbaar waren. Met tientallen nieuwsbulletins op verschillende zenders is de onderlinge strijd nu groot en generen grote nieuwsitems veel kijkers. Het NOS Journaal staat ondanks al het commerciële geweld nog steeds dagelijks in de Kijkcijfer Top 10. Het nieuwsaanbod op de Nederlandse televisie is enorm. De liefhebbers van de ‘glijers’ in de showbizz kunnen terecht bij RTL Boulevard. De politieke diehards zweren bij Buitenhof en Netwerk en Eenvandaag serveren het dagelijkse kleine-grote nieuws. Stevig aangezet met een muzikaal deuntje of een inspreker die voor een dramatische of luchtige ondertoon zorgt. Ik weet als voormalig RTL-verslaggever dat de puristische hoofdredacteur Harm Taselaar bij RTL Nieuws zorgvuldig de goede journalistieke zeden bewaakt en overdrijving haat.

Hart van Nederland is een braaf programma met luchtig strooigoed uit de provincie. Ik begrijp weinig van dit soort vaststellingen in het persbericht over het onderzoek van de heer Nuyten. 'Sensatie is een vorm- en inhoudsaanpak die de aandacht van de kijker probeert vast te houden, door het geven van accenten, het kleuren van het nieuws of het uitvergroten of inzoomen op aspecten van de boodschap. Een mogelijk gevolg is dat de kijker de boodschap beter onthoudt. Het risico is echter dat het informatieverwerkingssysteem van de kijker overbelast raakt en dat daardoor de herinnering juist beperkt wordt.' Het zal wel.

Het werken met close-ups en strakke zoomshots is een werkwijze in nieuwsprogramma's die zo oud is als de televisie. Net als de vox-pop’s. Ik durf zelf de stelling aan dat de nieuwsvoorziening op de Nederlandse televisie juist onder invloed van de commerciëlen sterk verbeterd is. Het NOS Journaal en RTL Nieuws zetten bekwaam de toon en de publieke omroep heeft met NOVA een meer dan uitstekende achtergrondrubriek. We hebben godzijdank in ons land nog geen rellerige Fox-TV en SBS6 en RTL hebben nogal wat journalistiek personeel in dienst dat ooit bij het NOS Journaal of Netwerk meedraaide. Omgekeerd ook. Er is niets dat de studie van Nuyten enige praktische waarde geeft, maar het zal vast leuk staan in de boekenkast.

En mag ik tenslotte dit citaat als absolute flauwekul betitelen. ‘Commerciële nieuwsaanbieders (die in grotere mate afhankelijk zijn van hun marktpositie) brengen nieuws dat op een aantal kenmerken sensationeler is dan het aanbod van het publieke NOS Journaal, het NL-format (ontwikkeld ten tijde van een competitief televisie(nieuws)landschap) is sensationeler dan het traditionele nieuwsformat, dat ontwikkeld werd toen nog geen sprake was van een competitief televisie(nieuws)landschap. In deze programma’s komen meer burgers aan het woord en de onderwerpen zijn meer toegesneden op de persoon. Het lijkt het er dus op dat bestaande programma’s op de marktontwikkelingen hebben gereageerd door middel van toenemende sensatie.’ Gaap. Gaap. Hoofdredacteur Hans Laroes van het NOS Journaal zal er niet wakker van liggen. En moest na de moord op Pim Fortuyn de burger niet meer aan het woord?