Journalistiek nog niet gered

Marianne Zwagerman
Debat of discussie klinkt machteloos. Daarom noemde Marianne Zwagerman de door haar georganiseerde avond over het lot van de journalistiek een ‘scrum’. Een rugbyterm voor ‘kort teamoverleg en dan de beuk erin’. Ze zette acht mannen met macht en invloed in de media op een podium. Zwagerman, medeoprichter van PowNed en auteur van het boek ‘Een webshop is geen carrière: ontsnap uit het mutsenparadijs’ vond zichzelf genoeg vrouw om tegenwicht te bieden aan dit hengstenbal. Maar het moet gezegd: ze leidde de avond met zwier en lef.

Eric Smit - Follow the Money
“Ik ben een ondernemende journalist,” zegt Eric Smit (oud-Quote). “Al drie jaar verdien ik geen klote maar ik ben gelukkiger dan ooit.” En geluk, zegt hij, is ‘psychisch inkomen’. Dat is alvast een beetje redding. “Ik werk bij een multimediaal platform voor onderzoeksjournalistiek, iets onzinnigers kan je niet bedenken,” verwijzend naar zijn huidige project Follow the Money. Gelukkig heeft hij inkomsten uit wat hij ‘hoernalistiek’ noemt. “Het volkliederen van jaarverslagen, het maken van commerciële bijlagen enzovoort.” Hij verwijt panellid Philippe Remarque, hoofdredacteur van de Volkskrant, dat hij “als een kruidenier zijn baas napraat’. De Volkskrant is afnemer van de verhalen van Follow the Money, maar heeft er blijkbaar maar dubbeltjes voor over. Tenslotte pleit Smit voor een ‘clubhuis’ waar zelfstandige journalisten en kleine journalistieke initiatieven kunnen samenscholen.

Erik van Gruijthuijsen - ANP
De directeur van ANP noemt zijn nieuwsorganisatie het ‘meest bestolen bedrijf van Nederland’ en zichzelf ‘een commerciële hond’. “We maken ook journalistieke producties voor niet-mediabedrijven.” Wat op de commerciële verdieping verdiend wordt houdt onafhankelijke nieuwsredacteuren aan het werk. Van Gruijthuijsen benadrukt dat dit strikt gescheiden operaties zijn. Journalisten vormen volgens hem een ‘verwende categorie werknemers’. Dat ze wakker geschud worden door de crisis heeft ook goede gevolgen. Hij haalt het voorbeeld aan van een fotograaf die weg moest bij ANP en op 56-jarige leeftijd noodgedwongen ondernemer werd. Deze fotograaf maakte van hockeyfotografie zijn specialisme en vliegt nu de hele wereld rond.

Robert Zaal - Radio Nederland Wereldomroep
De directeur van de Wereldomroep moest afscheid nemen van driekwart van zijn werknemers, maar dat was onvermijdelijk. “We zonden nog steeds uit op de korte golf voor op de Franse camping.”

Jan de Jong - NOS
De NOS directeur heeft zijn hele praatje al op de NOS site gezet. “Sommige journalisten zijn grotere merken dan hun werkgevers,” zei hij onder andere. Hij wierp op dat elke journalist op termijn zijn eigen uitgever kan worden. Zo’n toekomst is niet onwaarschijnlijk want als je als nieuwsmedium geen publiek geld krijgt zijn de vooruitzichten somber. “Nieuws maken met een serieuze redactie is duur. Duurder dan de optelsom van advertentie-inkomsten en abonneegelden. In commerciële directiekamers breekt men zich het hoofd over hoe men in hemelsnaam afkomt van een redacteur van 45 die nu al € 60.000 per jaar kost en de komende 22 jaar alleen maar duurder wordt.”

Ronnie Overgoor - 7 Ditches
Als een andere spreker aan het woord was maakte internetondernemer Overgoor regelmatig ongeduldige en verontwaardigde gebaren. Je kon hem inwendig zien briesen bij elk old media cliché dat werd gedebiteerd. Hij formuleerde een scherpe definitie van journalistiek die subsidie verdient: “journalistiek waarbij iemand niet wil dat het gepubliceerd wordt.” Overgoor werkt voor zijn ‘slow tv’ experiment 7ditches.tv bewust met freelancers in plaats van werknemers. Om massabereik geeft hij niet, zijn business draait om niches. Merken vinden het heel interessant als een klein groepje zéér geinteresseerd is. “Internet is geen hype en waait niet over,” stelde hij nog even voor de zekerheid. Hij stoorde zich aan het gelonk van sommige andere panelleden naar de advertentiemiljarden van Google. Hun redenering daarbij was ‘Google verdient aan content maar heeft geen eigen redactie dus dat is niet eerlijk’. Overgoor: “Doe normaal man! Dat geld ga je toch niet afpakken? De kiosk moet toch ook niet afdragen. Google zorgt juist voor traffic naar je blad!”

Frank Volmer - Telegraaf Media Groep
De directeur van de Telegraaf had een mooi alternatief voor het geld dat nu naar de Publieke Omroep gaat. Neem als overheid alles wat je doet op en maak deze informatie, met de juiste tags, publiek toegankelijk en doorzoekbaar. Dat maakt het controleren van de macht een stuk makkelijker dan nu het geval is met stroperige WOB-procedures. Hij kreeg veel bijval vanuit de rest van het panel.

Piet Bakker - School voor Journalistiek
Dr. Piet Bakker, Lector Massamedia en Digitalisering aan de Hogeschool Utrecht luidde de noodklok over journalistiek in de regio. “Bij PCM en Wegener zijn honderden miljoenen verdampt. Moeten we geld gaan overmaken aan die prutsers? Nee, want die uitgevers hebben geen goed track record.” Maar je kunt voorkomen dat inhalige aandeelhouders je krant kapot maken. Het Fries Dagblad is eigendom van een vereniging van lezers. In een onderzoek vond hij meer dan honderd één of tweepitters die zelf regionaal nieuws zijn gaan brengen. Een glimpje hoop? Bakker voegde toe dat in deze doe-het-zelf categorie het verloop groot was en het werk eenzaam.

Philippe Remarque - de Volkskrant
De hoofdredacteur van de Volkskrant verzette zich tegen de titel van de avond. Ten onrechte wordt de journalistiek voorgesteld als damsel in distress, zei hij. “Laten we in godsnaam niet zo somber doen.” Hij ziet positieve ontwikkelingen. “De verwachting dat burgerjournalistiek het zou overnemen is niet uitgekomen. Zelfs nu.nl brengt tegenwoordig wel eens eigen nieuws.” Remarque zegt zich met de Volkskrant thuis te voelen in de vrije markt. Hij merkt op dat de subsidiestroom naar de publieke omroep niet altijd efficiënt wordt besteed. Een beschaafde manier om te zeggen dat het oneerlijk is dat dagbladen met een vergelijkbare maatschappelijke taak het zonder deze stroom moeten doen.

Publiek
Bij de vraag ‘Wie is er journalist?’ ging minstens de helft van de handen omhoog. Het journaille is geïnteresseerd in haar eigen lot, maar hoe zit het met de rest van de samenleving? Daar kwam je niet achter.

Factcheckers van Pwc
Op het podium zaten drie accountants van sponsor Pwc aan een tafeltje als factcheckers. Wat zegt het over de staat van de journalistiek dat het verifiëren van informatie in een zaal vol journalisten aan accountants moet worden overgelaten? Ze konden bevestigen dat inkomsten van uitgevers uit advertenties en oplages dalen, dat er wordt bezuinigd op de publieke omroep en dat inkomsten uit internetadvertenties omhoog gaan. Dat wisten we toch allang uit de krant?