Als gratis omvalt

180 graden
Want linksom of rechtsom, er is altijd IEMAND die betaalt. De afgelopen jaren hebben we al vaker gezien dat artiesten proberen hun verdienmodel radicaal om te gooien. Waren concerten in het verleden een manier om je CD te promoten, nu zie je artiesten die hun CD gebruiken om hun concerten te promoten. Concerten kan je tenslotte niet gratis downloaden (althans niet zolang ze niet opgenomen worden :-), maar het mag duidelijk zijn dat ik hier de beleving bedoel).

Het laatste voorbeeld hiervan is no doubt, die hun hele digitale catalogus van 7 studio albums gratis weggeven, als je kaartjes voor hun nieuwe tournee koopt. Ok, het aanbod geldt alleen voor de duurste tickets, maar toch, we hebben het hier niet meer over een gratis singletje, maar over meer dan 80 nummers … Eerder zagen we ook Prince en Radiohead de platenbazen passeren door hun nieuwe albums gratis weg te geven. En zo zijn er nog veel meer voorbeelden.

Mooie acties natuurlijk voor de fans, maar waar zit de keerzijde? Wat betekent dit voor beginnende artiesten en bands? Of voor de muziek zelf? En hoe lang gaat het goed …

Bezinning
No doubt gaat dan na lange tijd wel weer op tournee, maar ze doen dat zonder dat er een nieuwe CD is. Kennelijk zien ze in dat ze meer kunnen verdienen met hun concerten dan met het opnemen en produceren van nieuw materiaal. Goede ontwikkeling? En dat gevestigde acts als Radiohead en Prince hun werk gratis weg kunnen geven ligt voor de hand. Met hun grote fanbases weten ze dat hun optredens toch wel goed bezocht worden. Bovendien ‘kunnen ze wat lijden’ zoals dat heet. Maar voor de beginnende artiest, die nog geen volle zalen trekt, kan het gratis weggeven van muziek wel eens verkeerd uitpakken, waarschuwt ook Bono. Het lijkt aantrekkelijk om – in het belang van je naamsbekendheid en reputatie – je muziek gratis weg te geven. Maar hoeveel procent wordt zo groot dat hij of zij goed kan leven van concerten en optredens?

Dat gratis niet altijd het antwoord is zien we ook op andere plekken. Daar waar we enkele jaren geleden gratis platforms en initiatieven als Pandora, Last.fm, Deezer en iLike als de spreekwoordelijke paddenstoelen uit de grond zagen schieten, zie je nu meer en meer van die gratis initiatieven omvallen, of gedwongen worden hun businessmodel te herzien. Zo moest Pandora zich noodgedwongen beperken tot haar luisteraars in de VS, gaat Last.fm geld vragen voor haar diensten, en is Fabchannel na een jarenlange strijd met de labels maar helemaal gestopt. Ondanks de deal die ze onlangs nog maakten met bol. Overigens is de blogpost van Justin Kniest over waarom Fabchannel gestopt is echt de moeite van het lezen waard, want hij zet een paar goede vraagtekens bij hoe de muziekindustrie omgaat met internet in vergelijking met radio en televisie.

Gratis bier
De draai naar concerten als primaire inkomstenbron is natuurlijk maar voor een klein, select gezelschap weggelegd. Dus toch weer terug naar de content dan maar, of zijn er nog andere alternatieven? Specialiseren kan een antwoord zijn, alhoewel internet dat als ultiem longtail-kanaal ook moeilijk maakt. Het is niet voor niets dat mooie speciaalzaken als Plato, Boudisque, Brutus en Playland uit de stadscentra trekken, hun assortiment gaan verbreden/veralgemeniseren of zelfs de deuren moeten sluiten. In de VS zien we platenzaken gratis bier en concerten aanbieden, om van het kopen van muziek een ‘beleving’ te maken. Maar of zij de opmars van iTunes, Amazon, Lala en hun gelijkgestemden kunnen stoppen is de vraag. Want waar blijf je als platenzaak, als jouw inkoopprijs boven de online verkoopprijs ligt?

Midden
Gratis muziek is er om te blijven. Dat zal niet meer veranderen. Hoe hier mee om te gaan als artiest, label, platenzaak of fan? Ik weet het niet. Trust me, als ik het wist, zat ik nu niet achter mijn laptop deze overpeinzingen neer te schrijven. Enerzijds blijft het verleidelijk muziek gratis te downloaden. Anderzijds ben ik best bereid de artiest te ‘belonen’ voor zijn werk, want hoe kan hij anders mooie dingen blijven maken? Maar hoe hoog moet die beloning zijn? En nog belangrijker, hoeveel van die beloning komt bij de artiest terecht? Moet ik het radiostation belonen omdat zij mij kennis lieten maken met de artiest? Of de distributeur omdat zij de CD naar de winkels hebben gebracht? Of het label omdat zij de opnames en productie mogelijk hebben gemaakt? Of het management omdat zij de tournee hebben geregeld? De waarheid gaat zich ongetwijfeld weer ergens in het midden nestelen. Da’s een open deur, ik weet het. Maar door een open deur kom je nog eens ergens … gratis of niet.