Geheel in festivalsfeer nemen nationale en internationale sprekers je mee in de laatste trends, technologieën, insights, best practices, content en strategieën die jouw werk beïnvloeden. Zo ook FakeNews.
Marije Arentze (Education Coordinator bij DROG) en Ike Picone (Docent Media en Journalistieke Studies aan Vrije Universiteit Brussel) zijn beide gespecialiseerd in FakeNews, maar benaderen het onderwerp van een andere invalshoek. Marije onderwijst in technieken om desinformatie bloot te leggen om weerbaarheid tegen nepnieuws te vergroten. Ike plaatst vanuit onderzoek fake nieuws in een breder kader en welk beslag dit legt op de geest van de mediagebruiker.
Ze gingen in gesprek en stelden elkaar vragen over hun onderwerp dat aan bod komt bij allOut.
Vraag van Marije: Jouw onderzoek kijkt naar media vanuit het oogpunt van de gebruiker. Als iemand valse informatie verspreidt op sociale media, is het soms erg lastig om te herkennen of diegene bewust kwaadaardig wil misleiden, of zelf slachtoffer is van misleiding en oprecht gelooft in het nepnieuws dat hij verspreidt. Hoe kunnen we dit herkennen? In andere woorden, hoe vinden we de mens achter de filterbubbel?
Antwoord van Ike: Mensen die nepnieuws delen doen dat inderdaad niet altijd met de bedoeling om te misleiden. Er is namelijk een groot verschil tussen de opzet van journalisten die nieuws maken en burgers die nieuws delen. Journalisten maken nieuws om burgers te informeren. Burgers delen nieuws in de eerste plaats om verbinding te zoeken met mede-burgers. Verbinden doe je eerder rond gemeenschappelijke ideeën dan rond gegronde feiten. Daarom is fact-checking maar een deel van de oplossing: het zet feiten recht, maar ontkracht daarom nog geen ideeën. De mens achter de filterbubbel laat zich eerder leiden door ideeën dan door feiten, en is dus heel… menselijk.
Vraag van Ike: Desinformatie is niet enkel een kwestie van foutief nieuws dat doelbewust verspreid wordt om reclame-inkomsten te genereren of mensen politiek te beïnvloeden. Het gaat vaak ook om onzorgvuldige journalistiek, politieke spin of intensieve reclame. Hoe denk je dat we mensen kunnen sensibiliseren tegen deze meer subtiele vormen van desinformatie?
Antwoord van Marije: Ten eerste is het belangrijk om onderscheid te maken tussen desinformatie en nepnieuws. Desinformatie heeft als doel om mensen te misleiden, voor politiek of economisch gewin, nepnieuws niet per sé. Niet alle desinformatie is nepnieuws (want desinformatie behelst, zoals je zei, meer dan alleen foutieve informatie) én niet alle nepnieuws is desinformatie (want niet alle nepnieuws heeft als doel om te misleiden; denk aan satire, of menselijke fouten). Deisnformatie is zo oud als de mensheid, en kent duidelijk te onderscheiden technieken en verschijningsvormen. Bijvoorbeeld: autoriteit veinzen, kunstmatig de publieke opinie vervormen, nieuwsgebruikers in filterbubbels lokken, het exploiteren van heftige emoties, etcetera. Om jezelf daartegen te wapenen, moet je je bewust zijn van alle verschillende manieren waarop je misleid kan worden. Onze game doet dit door je in de schoenen te plaatsen van de "bad guy", te leren denken als een desinformatieverspreider, waardoor je weerstand opbouwt.
Vraag van Marije: Wat maakt dat mensen in complottheorieën geloven?
Antwoord van Ike: Niet elke complottheorie is geloofwaardig. Maar een complottheoreticus die zijn zaak ter harte neemt kan wel een paar ingrepen doen om zijn verhaal aannemelijker te maken. Een goede complottheorie speelt in op onze meest basale vooringenomenheden, zoals stereotypen over andersdenkenden, - taligen en -geaarden. Stereotypen werken omdat ze een simpele verklaring bieden voor een complex probleem. Online worden we met zoveel informatie en meningen geconfronteerd dat het moeilijk wordt om door de bomen het bos te zien. Een eenvoudige, maar aannemelijke theorie kan dan een welkome verademing bieden. Doe er nog een schepje bangmakerij bovenop, overgiet het met een sausje sensatie en je krijgt een verhaal dat heel aannemelijk kan klinken.
Vraag van Ike: Leuk dat jullie desinformatie proberen voor te zijn door niet zozeer fouten recht te zetten nadat ze de wereld zijn ingestuurd, maar eerder mensen weerbaar te maken tegen foutieve informatie. Dat doen jullie op een speelse manier via een spel. Wat inspireerde jullie om voor een serious game te kiezen.
Antwoord van Marije: Onze "serious game" is eigenlijk niet eens zo "serieus"; er zit heel veel humor in. En dat is ook precies waarom we voor deze vorm gekozen hebben: we vinden dat mensen meer om desinformatie zouden moeten kunnen lachen. Als je ergens om kunt lachen, wordt het namelijk kleiner en minder eng, waardoor je er beter mee om kunt gaan. We merken dat er in de maatschappij veel verwarring, onzekerheid en soms ook angst is voor de dreiging van desinformatie, en daar wilden we iets aan doen, zodat nieuwsgebruikers weer vol zelfvertrouwen het medialandschap aankunnen.
Kom 16 mei naar allOut en hoor hun volledige verhaal.
Plaats als eerste een reactie
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!