De heftige terugblik van Anne Lok op haar relatie met Alexander Pechtold in weekblad Privé, zorgde voor veel Haags ongemak. Ook politici hebben recht om wat zij thuis doen niet in de krant te hoeven teruglezen, klonk het zelfs onder de journalisten op het Binnenhof.
Dat klinkt heel nobel maar kan ook leiden tot wegkijken of het in stand houden van een zwijgcultuur rond politici die in hun persoonlijke leven mogelijk ontsporen.
Wraakzuchtige exen
Het heeft altijd iets pijnlijks wanneer exen over hun voorbije liefdesleven spreken. Boosheid, verdriet en pijn kunnen – zelfs wanneer dit niet zo bedoeld is – leiden tot een eigen inkleuring van gebeurtenissen. Zeker wanneer mensen met hun verhaal naar de media stappen, is het oppassen geblazen.
Geen journalist wil meewerken aan het verspreiden van wraakzuchtige leugens van een ex die zich belazert voelt. In het beste geval zal een journalist ook nog even vragen of de geïnterviewde zich realiseert wat de impact zal zijn door alle vuile was op straat te gooien, vooral als er kinderen in het spel zijn.
Op achterstand
Dat Privé haar verhaal publiceerde, zette Anne Lok al meteen op achterstand. Wanneer ze bij Pauw was gaan zitten of gekozen had voor een interview met een kwaliteitskrant, was de bom waarschijnlijk trefzekerder ingeslagen. De geloofwaardigheid van je boodschap wordt er niet sterker op in een tijdschrift met een reputatie om roddels en geruchten in een quasi-journalistiek jasje te verpakken. Ook haar eigen toelichting maakte een wat warrige indruk.
Privé bracht het als een exclusief gesprek waar Lok van harte aan meewerkte, maar Lok zelf ontkende ’s avonds bij RTL Late Night dat zij zich bewust was geweest van de op handen zijnde publicatie. Later zei ze tegen journalisten dat het als een ‘off the record’-gesprek was bedoeld om de spin van ‘team Pechtold’ voor te zijn. Maar wat er in het artikel stond, klopte grotendeels wel, voegde Lok daar toch maar aan toe.
20 vragen
Voor Pechtold kon de publicatie niet als een verrassing komen. Privé zei twintig vragen aan Pechtold te hebben gestuurd om Loks uitspraken te verifiëren. De woordvoerder wilde daar niet op ingaan, maar sprak wel van een ‘zeer ernstige schending van de persoonlijke levenssfeer’ van de D66-leider: ‘De heer Pechtold wijst er nadrukkelijk op dat niets van wat u zegt dat mevrouw Lok heeft verteld over de heer Pechtold en zijn voormalige relatie met haar op enige feitelijke grondslag berust’, aldus de strijdlustige woordvoerder. Normaliter betekent dit dat de slingers al worden opgehangen om een juridische procedure wegens laster en smaad te beginnen.
Onderliggend bewijs
Het wekt verbazing dat Pechtold uiteindelijk toch geen poging waagde om de publicatie bij de rechter te voorkomen noch - nadat het blad al in de winkel lag – meteen juridische stappen aankondigde. Hij beperkte zich tot de verklaring bij Hart van Nederland dat hij zich ‘totaal niet in het door Lok geschetste beeld herkende’.
Later bleek dat de advocaat van Pechtold vooral had gewaarschuwd om het sms-verkeer niet te publiceren. Je beroepen op het briefgeheim is niet de sterkste troef om te claimen dat het allemaal onzin is wat iemand zegt.
Het is ook weinig waarschijnlijk dat Privé zelf zou publiceren wanneer een nederlaag bij de rechter onvermijdelijk was geweest. Om het verwijt van laster en smaad te ontkomen, volstaat het niet om te stellen dat het nu eenmaal door de geïnterviewde gezegd is. Er moet ook sprake zijn van onderliggend bewijs, waarover Lok in onder meer het gesprek met Twan Huys zei te beschikken.
Gordijnen dicht
Alhoewel in de Haagse wandelgangen gonsde ‘dat mens is zo gek als een deur’ – precies zoals Lok voorspelde – heeft Pechtold niet de gang naar de rechter gemaakt om Anne Lok als een leugenaar te ontmaskeren, terwijl daar toch alle aanleiding voor was geweest wanneer haar beschuldigingen op drijfzand waren gegrond.
Net als bij het Scheveningse appartement-incident trok Pechtold de gordijnen dicht met het beroep op een privékwestie. Collega-politici onthielden zich om dezelfde reden van commentaar en zelfs journalisten voelden er weinig voor om veel woorden aan de zaak vuil te maken. Waarom Pechtold niet naar de rechter stapte terwijl zijn reputatie door een ex genadeloos werd afgebrand, heb ik niemand horen vragen. Ook hoefde Pechtold niet uit te leggen welk beeld dan niet klopte. Waarom niet?
Half weten, volledig oordelen
Binnenhof-watcher Tom Jan Meeus ging nog een stap verder. ‘De ex was teleurgesteld over de beëindiging van de relatie. Ze beschuldigde hem van zaken’, noteerde hij zuinigjes in NRC Handelsblad. ‘Maar net als een week eerder bij Ten Broeke, had je na deze publicatie geen idee of de beschuldigingen terecht waren. Alleen: dat deed er blijkbaar niet toe. Op sociale media had je de dodelijke combinatie van half weten en meteen oordelen, waarbij mensen ook hier het schandaal op basis van fragmenten construeerden. Gevoel werd nieuws. Nieuws een gevoel.’
Vreemd genoeg vertelde Meeus niet wat hij dan wél had gedaan om het verhaal van Lok te toetsen door andere bronnen te raadplegen die haar verhaal konden bevestigen of ontkrachten. Daarmee deed hij hetzelfde wat hij anderen verweet: afgaan op zijn gevoel dat haar verhaal niet klopte zonder dit verder te onderbouwen. Columnist Youp van het Hek van dezelfde NRC schamperde zelfs over een ‘snotterende Drentse met liefdesverdriet’ die ‘publiekelijk kwam pruilen’.
Anne Lok bereikte daarmee het tegendeel van wat zij beoogde: niet Alexander Pechtold kwam onder vuur te liggen maar zijzelf als dubieuze bron die met ongefundeerde beschuldigingen uit ging huilen bij de roddelbladen.
Wel een partijkwestie
Dat D66-partijvoorzitter Letty Demmers vond dat het ging om een privéaangelegenheid, geen moment aan de integriteit van Pechtold zei te twijfelen en nog eens als ‘vrienden’ met hem over de gang van zaken zou spreken, wekte nog meer verbazing.
Allereerst omdat in deze casus ook sprake was van een conflict tussen twee partijleden, dat zo hoog was opgelopen dat een van beiden haar lidmaatschap van de partij opzegde en zich terugtrok uit de gemeenteraad. Daarmee was deze privézaak wel degelijk ook een partijkwestie geworden, waarbij je zou verwachten dat de voorzitter zich neutraal zou opstellen totdat alle feiten op tafel lagen. Zeker voor een partij die het ‘one man, one vote’-principe hoog in het vaandel heeft staan, zou voor de voorzitter ieder lid even dierbaar moeten zijn.
Signalen
Daarnaast bevat het verhaal van Lok allerlei elementen die wel degelijk vragen oproepen bij het functioneren van de politiek leider, zelfs wanneer vast komt te staan dat daar niets van klopt. Een opvliegend karakter, chronische vermoeidheid, de wens om aan het Haagse te ontsnappen, excessief middelengebruik, mentale intimidatie – het zijn allemaal signalen die een zichzelf respecterend partijvoorzitter niet kan negeren, ook wanneer deze tot je komen op een manier die je liever anders zou hebben gezien.
Verdwaald in politiek
D66’ers geven vaak het gevoel dat ze per ongeluk in de politiek zijn verdwaald. Dat begon al met Hans van Mierlo, de iconische journalist die tot zijn eigen verrassing een succesvolle politieke beweging lanceerde maar nooit op zijn gemak was als onderdeel van het politieke establishment.
Ook latere leiders van D66 leken zich chronisch ongemakkelijk te voelen te midden van het geduw en getrek in het Haagse wespennest. Lieve, licht-naïeve mannen die met grote hertenogen - zoals Jan Terlouw, Maarten Engwirda en Thom de Graaf – tegen beter weten in bleven geloven dat het in de politiek om de inhoud zou moeten gaan en niet alleen om de macht.
Alexander Pechtold is uit een ander hout gesneden. Een Realpolitiker die het Haagse repertoire aan trucs en listen net zo goed beheerst als zijn politieke tegenstanders. Wie wil winnen, moet vuile handen maken. Desnoods door het pragmatisme waarmee D66 zich vanouds wilde onderscheiden van ideologisch verzuilde partijen, te vertalen in politiek opportunisme.
Jeuk aan politiek geweten
Dus konden ook gekoesterde kroonjuwelen als het referendum met het handjeklap van een kabinetsformatie moeiteloos worden ingewisseld voor het pluche van de macht. De slapeloze nachten waar iemand als ChristenUnie-leider Gert Jan Seegers zichtbaar last van heeft door het jeuken van zijn politieke geweten, lijken aan Pechtold niet besteed. Wie zich in de politiek laat verlammen door idealen, kan beter meteen uit de ring stappen.
Het heeft de partij geen windeieren gelegd. Onder leiding van Pechtold heeft D66 zich ontwikkeld tot een volwassen en professionele politieke partij met een stevige en stabiele achterban, in tegenstelling tot de electorale achtbaan waartoe D66 decennialang leek veroordeeld. Meedoen met een kabinet leidde steevast tot een mokerslag bij de volgende verkiezingen, soms zelfs tot een dieptepunt waardoor het voortbestaan ter discussie kwam te staan. Pechtold gaf D66 een comfortabele positie in het centrum van de macht.
Onaantastbaar
Voor zo’n Macher betaal je wel een prijs. De beelden die we van mensen als Rutte, Samsom en Marijnissen kennen, begonnen ook aan Pechtold te kleven. Het machismo van de ijzeren hand en de strakke regie; stampvoeten, met deuren slaan, afvalligen tot de les roepen, zichtbaar chagrijn bij tegenslagen. Misschien allemaal nodig om effectief een eigentijdse politieke partij aan te sturen, maar het wordt er niet gezelliger op.
Het grootste gevaar van een leider die gedurende langere tijd zo’n vrijwel onaantastbare machtspositie opbouwt, is ‘zonnekoningengedrag’. Dat is niet voorbehouden aan de politiek. ABN AMRO-biograaf en journalist Jeroen Smit deed uitgebreid onderzoek naar dit verschijnsel in het bedrijfsleven en noemt – pikant genoeg - als eerste symptoom dat een gevierde leider breekt met zijn vertrouwde partner en een relatie begint met een veel jongere bewonderaar. Dan vallen de controlemechanismes weg waardoor de leider tenminste thuis nog een beetje met beide voeten op de grond blijft.
‘Zodra we succesvol worden, stijgen we op en gaan we geloven in onze eigen waarheid. Zonder correctie gaat het mis en komen ondeugden aan de macht. Dan worden we narcistisch, arrogant, hoogmoedig en verliezen we het zicht op de werkelijkheid. En gaat het helemaal mis’, aldus Smit. Het is een opmerkelijk citaat als leeswijzer bij het verhaal van Anne Lok.
Wel degelijk relevant
Het interview met Anne Lok bevat meer dan intieme bedgeheimen. Het geeft ook een beeld van de zwarte kant van het politieke bedrijf, met een prominente politicus die stress, moeheid en frustraties thuis afreageert en mogelijk bevangen is door het zonnekoningen-virus. Dat maakt haar relaas pijnlijk maar wel degelijk relevant.
Wanneer het verhaal van Lok klopt, dan zou het aanblijven van Pechtold als politiek leider tot grote bedrijfsrisico’s voor D66 kunnen leiden, met stevige reputatieschade en afhakende kiezers. Ook omdat het weinig comfortabel voelt voor een vrouwvriendelijke partij als D66 als blijkt dat de politiek leider een vrouw intimideert, razend en tierend tekeer gaat en wegloopt voor zijn verantwoordelijkheid als partner en misschien zelfs ouder.
Een politicus hoeft geen heilige te zijn maar berichten over mogelijk wangedrag wegduwen en doodzwijgen geeft een merkwaardig signaal. Je hoeft geen moraalridder te zijn om het plezierig te vinden dat een politicus deugt, ook als hij thuis de deur achter zich dicht trekt.
Reacties:
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!