Sinds begin maart heeft het kabinet-Rutte zichtbaar stappen naar voren gezet in de strijd tegen het coronavirus: de maatregelen zijn getroffen op basis van het advies van deskundigen. Het blussen van de brand is in volle gang.
Hoewel – in de perceptie – te laat is opgeschakeld (carnaval mocht doorgaan, scholen te laat dicht, nog te weinig medische hulpmiddelen voorhanden) heeft het kabinet de regie gepakt. De speech van Rutte, twee weken geleden, was een kantelpunt. Opeens stond daar een staatsman: boven de partijen, tussen de mensen. Nederland voelde zich getroost.
Geleidelijk opschalen
In de aanpak en communicatie van de coronacrisis ligt vanaf het begin vooral de nadruk op het frame van een enkelvoudig, vooral medisch probleem. Het gaat in de berichtgeving vooral over het gezondheidsframe: de techniek, de cijfers, de beschikbare hulpmiddelen en de capaciteit van de IC’s in Nederland.
Sinds begin maart wordt Nederland met vrijwel dagelijkse updates ingelicht over een complex aan maatregelen. Daarbij is de burger in Nederland steeds aangesproken als zelfdenkend mens, verantwoordelijk voor zijn eigen gedrag. Er is niet gekozen voor de schijnzekerheid van een totale lockdown. Dat zou stoer voelen, maar niet effectief zijn. Het kabinet heeft gekozen voor een geleidelijke, steeds snellere opschaling van maatregelen. Dat past bij de complexiteit van de situatie. En het sluit aan bij de eigenzinnige identiteit van de Nederlander.
Verwarring
Maar goed: de communicatie kan in een situatie als deze altijd beter. Mensen zijn angstig, onzeker, onwetend, overdonderd, soms wanhopig en verward, in paniek. Ze verwachten dat de overheid een helpende hand biedt: gezaghebbend, duidelijk en onbetwist.
Dat is het kabinet niet altijd geweest met zijn wisselende en tegenstrijdige berichten: of men naar buiten mag of niet, over wat open mag blijven en wat dicht moet, of er nu een lockdown zou komen of niet, wat er moet tot 6 april en wat er mag tot 1 juni. Begint verboden groepsvorming nu bij drie of meer mensen of mag je niet naar buiten met meer dan drie personen?
Betweters op de tribune
De druk op dit kabinet is ook onmenselijk. Het is een mysterie hoe lang deze crisis gaat duren en zich ontwikkelt. Mensen willen intussen zo snel mogelijk over naar de orde van de dag en gaan nog altijd uit van maakbaarheid. Het perspectief: het virus stoppen, en daarbij worden we gestuurd door de experts. Hoe dat precies moet, daar zijn de meningen per definitie over verdeeld, er zijn altijd betweters op de tribune.
Ik zie dat Rutte er alles aan doet om breder te kijken dan het virus alleen en op verschillende fronten wil verbeteren. Hij geeft fouten toe, maakt gebruik van voortschrijdend inzicht, durft de onzekerheid toe te geven en gaat tussen de mensen staan.
Het is goed dat daarbij de campagne met de uitstekende slogan #alleensamen meer richting geeft aan de communicatie: we krijgen corona alleen onder controle als we afstand houden van elkaar, juist nu we elkaar zo keihard nodig hebben. Houd het hoofd koel en het hart warm. Daarmee voldoet het kabinet deels aan de verwachtingen in het land.
Maatschappelijke schok
Toch denk ik dat er nu meer nodig is dan de bestrijding van het virus centraal te stellen en mensen tot gedrag te bewegen. De coronacrisis is niet een enkelvoudig medisch vraagstuk, maar een maatschappelijke schok die haar weerga niet kent. Mensen worden in de persoonlijke welvaart en welzijn geraakt, zelfs in hun bestaanszekerheid. Het ondenkbare is opeens denkbaar geworden. Als het virus onder controle is, wordt de crisis in de economie nog jarenlang gevoeld – door ieder individu en ieder bedrijf, door burger en door overheid. Dat vergt geen gezondheidsframe, maar een gezamenlijk perspectief.
In tijden als deze zijn mensen vooral op zoek naar betekenis, die alleen ontstaat als de context ze duidelijk is. Er klinkt in de samenleving een enorme roep om een bredere duiding van de gevolgen.
De rol van de overheid zal daarbij niet meer vooral die van regisseur moeten zijn (rood: biedt dominantie, gaat voor controle) maar ook meer van verzorger (groen: biedt stabiliteit, toont begrip en helpt). Het is van belang om niet alleen daadkracht te tonen, maar ook begrip en compassie.
Recht doen aan onthechting
Het kabinet doet zijn best om die compassie te tonen, denk aan de toespraak van Willem-Alexander over de belangrijkste uitdaging van deze periode – dat het eenzaamheidsvirus veel gevaarlijker is dan het coronavirus -, maar zal nu daar nog veel meer aandacht voor moeten hebben.
Dat is wat mensen nu verwachten: recht doen aan de sociale en economische onthechting. Als daar geen oog, en vooral geen oor voor is, kan er een afstand ontstaan die we ons als samenleving niet kunnen permitteren in de moeilijke tijd die ongetwijfeld voor ons ligt.
Reacties:
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!