Door Gijs Moonen
Politieke advertenties zijn vanaf vandaag verboden op Facebook en Instagram. Eerder werden campagneadvertenties al geweerd van YouTube, Google en TikTok. De campagnestrijd verschuift daarmee nog meer naar traditionele media, en dat vergroot de verantwoordelijkheid van Nederlandse redacties om polarisatie tegen te gaan.
Die verantwoordelijkheid is urgent. Het vertrouwen in onpartijdige nieuwsvoorziening neemt af: steeds meer burgers zijn ervan overtuigd dat de media een politieke kleur dragen. Talkshows die steeds dezelfde uitgesproken gasten uitnodigen, kranten die zich profileren met herkenbare columnisten, onlinekanalen die steeds smallere niches bedienen: het versterkt de perceptie dat journalistiek niet meer neutraal is. En dat is koren op de molen van polarisatie.
De verleiding van de kop
In een concurrerende markt is de druk om te scoren groot. Een harde kop trekt lezers, een uitgesproken gast levert kijkcijfers op, een confronterende headline verspreidt zich sneller op sociale media. Nieuwsmerken weten dat prikkelende frames renderen. En politici zijn meer dan ooit gebrand hier gebruik van te maken, nu ze kiezers niet meer zomaar gericht online mogen benaderen met politieke reclame.
Maar de prijs is hoog: wantrouwen. Burgers herkennen steeds vaker de politieke lading in keuzes voor thema’s, gasten of toon. Uit onderzoek blijkt dat lezers de Volkskrant vooral als progressief zien en De Telegraaf juist als rechts. Talkshows trekken aantoonbaar verschillende politieke profielen in hun gastenlijst. Het maakt de journalistieke kleur zichtbaar, en daarmee voer voor scepsis.
Polarisatie ligt op de loer
Nederland bevindt zich daarmee op een glijdende schaal. Waar het medialandschap vroeger breed gedragen instituten kende – het Achtuurjournaal, de Volkskrant als kwaliteitskrant voor velen – zien we nu een versplintering. De ene lezer klikt vooral via sociale media door naar links-progressieve blogs, de ander blijft hangen bij opiniesites die zichzelf als tegengeluid profileren.
Wie denkt dat dit meevalt, hoeft alleen naar de Verenigde Staten te kijken. Daar is de journalistiek uiteengevallen in twee kampen: CNN tegenover Fox. De ene helft van de bevolking consumeert ander nieuws dan de andere helft. Burgers kiezen hun nieuwsbron zoals ze hun partij kiezen. Dat scenario lijkt hier nog ver weg, maar de contouren zijn zichtbaar.
De paradox van succes
Daarmee staan redacties voor een paradox. Succesvolle content trekt aandacht juist door uitgesproken keuzes. Maar elke keer dat een talkshow voorspelbaar leunt op dezelfde kleur gasten of een krant koppen plaatst die vooral bevestigen wat de vaste achterban al dacht, neemt het vertrouwen van het bredere publiek af. De journalistiek verliest dan precies datgene wat haar democratische functie legitimeert: het vermogen om mensen met uiteenlopende overtuigingen gezamenlijk te informeren.
Het vertrouwen in nieuws is in Nederland de afgelopen jaren gedaald. Volgens het Digital News Report 2024leest een groeiend deel van het publiek nauwelijks nog nieuws of vermijdt het bewust. Een aanzienlijk percentage vindt nieuwsmedia te politiek gekleurd. Het Commissariaat voor de Media waarschuwt bovendien dat de concentratie in het medialandschap hoog is, waardoor pluriformiteit juist onder druk staat. Dit alles maakt het extra belangrijk dat redacties zich bewust zijn van hun rol: niet meegaan in polarisatie, maar juist tegenwicht bieden. In dat licht wordt het interessant wat de komende pluriformiteitsmonitor van het Commissariaat voor de Media laat zien.
De verantwoordelijkheid van nu
De verkiezingen zijn hét moment waarop journalistiek kan laten zien dat zij meer is dan een verlengstuk van de politieke strijd. Redacties hoeven geen kleur te ontkennen – elke keuze is immers een keuze – maar ze moeten voorkomen dat ze meegaan in de logica van de polarisatiemachine.
Als we niet willen afglijden naar een Amerikaanse situatie met twee gescheiden nieuwswerelden, is dit het moment om tegenwicht te bieden. Laat deze verkiezingen daar straks het bewijs van zijn.
Gijs Moonen is medeoprichter van Ovide Agency
Reacties:
Om een reactie achter te laten is een account vereist.
Inloggen Abonneer nu