Traditiegetrouw schoven de campagneleiders van de grootste partijen de ochtend na de verkiezingen aan in Nieuwspoort om lessen te trekken uit de campagne. Hun gemoedstoestand liep uiteen.
Bij D66’s Robert van Asten en VVD’s Silvio Erkens overheersten opluchting en energie; Michiel Hoogeveen (JA21) en Bart van den Brink (CDA) waren eveneens tevreden. Midden tussen de mannen stond Laura Vissenberg (GroenLinks-PvdA): reflectief en ingetogen na het zetelverlies en het vertrek van Frans Timmermans. Afwezig: PVV en BBB.
Een van de eerste vragen die de vijf kregen: wat was volgens hen de gamechanger?
Opvallend veel vingers wezen naar twee momenten. Ten eerste was daar het afzeggen door PVV-voorman Geert Wilders voor het RTL-debat, waardoor Rob Jetten toch kon meedoen. Dat werd zijn doorbraak.
Van Asten (D66): ‘Jammer voor Wilders dat hij er niet was, maar Jetten kon daardoor wel excelleren.’
Voor de VVD was de CPB-doorrekening doorslaggevend. Erkens: ‘We kozen een profiel zonder belastingverhogingen en met een soberder overheid. Daardoor konden we het inhoudelijke verhaal weer voorop zetten.’ Het verdreef de horrorzomer van Yeşilgöz met de Douwe Bob-zaak naar de achtergrond.
Door de voordeur
CDA’er Bart van den Brink laveerde handig om de gamechanger-vraag heen. Natuurlijk had hij het optreden van Henri Bontenbal bij Nieuwsuur kunnen noemen en diens uitspraken over artikel 23 van de Grondwet, die twijfels bij kiezers opriepen en de opmars van de lijsttrekker stokten.
Maar volgens Van den Brink was er een belangrijker moment: in het voorjaar van 2024 koos de partij voor ‘door de voordeur’ communiceren, met minder spin en meer principiële keuzes, ook als die geen populariteitsprijs opleveren, zoals de ‘vrijheidsbijdrage’ en hypotheekrenteaftrek. Moeilijke keuzes waar de christendemocraten niet omheen draaiden.
JA21 noemt het aanhaken van een nieuw gezicht, Ingrid Coenradi, als sleutelmoment. Ineens kreeg de eenpersoonsoperatie van Joost Eerdmans in de Tweede Kamer er een bekend gezicht erbij, wat werd versterkt toen ook Diederik Boomsma NSC de rug toekeerde ten faveure van JA21. ‘Dat gaf nieuwe energie.’
De mediacampagne en rol sociale media
Hoewel veel ogen op televisiedebatten rustten, benadrukten campagneleiders het onderschatte belang van sociale media. D66 zette ‘vol’ in op platformen met een dedicated contentteam dat formats maakte voor doelgroepen die geen talkshows kijken en geen krant openen. Ook het CDA bouwde een specifiek TikTok-team om jongeren aan te spreken en politiek ‘aan te zetten’.
Tegelijkertijd waarschuwen strategen voor de schaduwzijde: AI-gedreven uitwassen en intimidatie werden te vaak zichtbaar en vragen om normering en spelregels, zonder innovatie te smoren. Helaas was de PVV niet aanwezig om daar iets over te zeggen.
Interessant is de ‘parallelle campagne’ die volgens JA21 door Forum voor Democratie werd gevoerd: grotendeels buiten de traditionele camera’s om, maar ‘volle bak’ op TikTok, met merkbare electorale oogst. Het bereik is weliswaar gefragmenteerd; wie de taal van korte video’s en creators niet beheerst, laat stemmen liggen.
Framing, debatdynamiek en valkuilen
D66 profiteerde eerst van de afwezigheid van Wilders en kon daardoor meedoen aan het RTL-debat, en had later mogelijk voordeel van de verplichte afwezigheid bij het SBS-debat. Rob Jetten lag in het tweede RTL-debat onder vuur van Frans Timmermans over de zorg. De term ‘jokkende Jetten’ werd gelanceerd, maar stierf een zachte dood doordat de lijsttrekker van de Democraten er daarna niet verder op kon worden bevraagd.
Jetten kreeg een ander publicitair cadeautje: hij was tot ver in de campagne te zien in de – eerder opgenomen – finale van De Slimste Mens. Had de NPO Jetten daar niet uit moeten halen? Geen van de campagneleiders waagde zich aan een bevestigend antwoord.
Robert van Asten, campagneleider D66: ‘Ja, dat is natuurlijk de afweging die de NPO moet maken. Tegelijkertijd is het afbreukrisico ook vrij groot. Want op het moment dat je één keer blokkeert bij zo’n spelshow, wat zeker niet is uitgesloten, dan diskwalificeer je je voor een miljoenenpubliek. Ik geloof dat zo’n twee miljoen mensen kijken in zo’n finaleweek.’
Kamelenrace
De laatste run van de campagne werd volgens meerdere campagneleiders gedomineerd door een ‘kamelenrace’ aan peilingen. Het inhoudelijke gesprek was daarvan de dupe; de virtuele zetelverdeling en strategisch stemgedrag namen de plek in.
Silvio Erkens (VVD) pleit, in lijn met sommige buitenlandse voorbeelden, voor een peilingmoratorium van 48 uur of een week voor de stembusgang. Bovendien mag er meer transparantie zijn over methodiek en steekproefomvang. Of de VVD zelf intern peilde tijdens de campagne? Daarover wilde hij niets kwijt.
Teruggeclaimde vlag
Waar zijn de campagneleiders trots op? D66 noemt de bijna ‘Ruttiaanse’ aanpak met veel vrolijkheid, een grote rol voor de teruggeclaimde Nederlandse vlag en nationale trots, en een lijsttrekker steevast in wit overhemd met opgestroopte mouwen. Die energieke aanpak paste ook goed bij Jetten, aldus Van Asten: ‘We hebben nog wel elke appel bij Rob weggehouden.’
De VVD prijst de comeback na een zware zomer van Yeşilgöz en het doorzetten van een duidelijk profiel.
Het CDA viert de terugkeer van een herkenbare middenpositie, JA21 de zichtbare groei en professionalisering.
GroenLinks-PvdA reflecteert op een stabiele campagne vanuit kernwaarden, maar moet de teleurstellende einduitslag nog verwerken.
Stichting Machiavelli houdt op de ochtend na de verkiezingen traditiegetrouw het campagneleidersdebat in Nieuwspoort. De hoofdrolspelers achter de schermen blikken hierin terug op de campagne.
Reacties:
Om een reactie achter te laten is een account vereist.
Inloggen Abonneer nu