Hoe overtuig je een land dat gewend is aan stabiliteit en continuïteit om zich voor te bereiden op onverwachte situaties? Niet door opnieuw te waarschuwen, maar door mensen te laten ervaren wat er gebeurt als essentiële systemen plotseling wegvallen. Dat inzicht vormde de basis van ‘Nederland valt uit’, de grootschalige publieke activatie binnen ‘Denk vooruit’, de nationale bewustwordingscampagne van de NCTV.
De campagne is ontwikkeld door creatief bureau Havas Lemz en gedragsbureau Duwtje.
Op dinsdagochtend was 'de uitval' op diverse plekken in het land voelbaar: schermen gingen op zwart, radiospots vielen stil en digitale borden toonden foutmeldingen alsof stroom, internet of betaalverkeer daadwerkelijk uitgevallen waren. Geen waarschuwing vooraf, maar een gecontroleerde, gecoördineerde disruptie.
Judith Peters, ceo van Havas Lemz, zegt: ‘We hebben Nederland op scherp gezet. Geen theoretische risico’s, maar een kortstondige ervaring van wat uitval betekent. Digitale schermen, omroepen en commerciële partners lieten simultaan storingen zien. Die collectieve ontregeling maakt in één klap duidelijk waarom voorbereiden wel relevant is.’
Risico voelen
Onderzoek laat zien dat slechts 3 op de 10 Nederlandse huishoudens een noodpakket in huis heeft. Bewustzijn is er vaak wel, maar dat leidt zelden tot actie. Gedragswetenschapper Robyn Luiten van Duwtje: ‘Voorbereiden voelt voor veel mensen onnodig, tot het ineens misgaat. Denk aan de recente watervervuiling in Utrecht: opeens is het logisch dat je drinkwater op voorraad hebt. We willen van voorbereiden een normale houding maken. Dat lukt pas als mensen het risico kunnen voelen en zien dat ze niet alleen staan.’
De uitvalactie werd breed doorgevoerd. Grote tv- en radiozenders vielen tegelijk ‘uit’, outdoor-schermen toonden foutcodes of zwart beeld en op NS-stations verschenen meldingen als ‘Geen stroom? Geen trein.’ Ook supermarkten en geldautomaten deden mee met fictieve storingen. Op sociale media lanceerden influencers ‘uitval-challenges’: kun jij 72 uur zonder stroom of internet?
Die brede uitvoering was mogelijk door samenwerking tussen overheid, veiligheidsregio’s, gemeenten, mediaorganisaties en commerciële partners. Daarmee werd niet alleen de burger aangesproken, maar werd ook zichtbaar dat deze organisaties zelf aan hun paraatheid werken en hun publiek daarin willen meenemen.
Informatieboekje
Aan het einde van de middag presenteerde minister van Justitie en Veiligheid Foort van Oosten het nieuwe informatieboekje ‘Bereid je voor op een noodsituatie’, ontworpen door Havas Lemz in samenwerking met de NCTV. Het boekje biedt simpele, concrete stappen om voorbereiding laagdrempelig te maken en valt tussen 25 november en 10 januari bij 8,5 miljoen huishoudens op de mat. In Zweden en Finland worden vergelijkbare gidsen al langer succesvol ingezet om burgers bewust te maken van hun eigen rol bij crisisvoorbereiding.
Met ‘Nederland valt uit’ kiest de NCTV bewust voor een aanpak die verder gaat dan een traditionele campagne. De activatie is ‘social by design’: hoe meer mensen erover praten – in appgroepen, op sociale media, via creators of in de media – hoe sterker de gedragsprikkel. De eerste signalen zijn positief: brede media-aandacht, veel gesprekken online en een duidelijke verschuiving van weten naar doen. Waar eerdere campagnes vooral bewustzijn creëerden, lijkt deze activatie vooral iets anders los te maken: daadwerkelijke beweging.
Bredere discussies
Onderdeel van de campagne zijn ook de bredere discussies die nu ontstaan. In talkshows en online wordt gesproken over de impact van de activatie, en mensen delen actief hoe zij zich voorbereiden. Daarmee lijkt de stap van awareness naar concreet handelen voorzichtig op gang te komen.
Havas Lemz ziet die verschuiving als een kernonderdeel van de strategie. Michiel Cox, strategy director: ‘Het moment waarop we dachten: dit moet urgentie worden, kwam toen we zagen dat Nederlanders heus wel weten dat het mis kan gaan, maar niets doen. De aanname is vaak: de overheid regelt het wel. De realiteit is dat wanneer de stroom er dagen uit ligt, niemand iedereen tegelijk kan helpen. Awareness is weten dat het gaat regenen, urgentie is een paraplu kopen. Tegelijkertijd wil je geen angst, want angst verlamt. Daarom hebben we de campagne in drie fases opgebouwd: eerst het besef, dan de ervaring, en vervolgens het handelingsperspectief. Zo zet je urgentie om in rust en zelfredzaamheid.’
Over de toon en vorm is ook intern veel gesproken. Rein van der Ven, creative director (art): ‘In Den Haag werd terecht kritisch gekeken: hoe maak je iets dat groots en ontregelend voelt, zonder mensen onnodig te laten schrikken? De vorm moest impact hebben, maar daarna snel overgaan in iets eenvoudigs dat iedereen kan doen. Het activatie-idee, waarbij mensen eerst een uitval voelen en later die dag een concreet handelingsperspectief krijgen, was spannend. Maar NCTV had vertrouwen dat partners mee zouden doen. Wij maakten een toolkit waarmee gemeentes, veiligheidsregio’s en bedrijven zelf konden aanhaken. Dat dat gelukt is, zie je terug in de breedte van de activatie.’
‘Awareness is weten dat het gaat regenen, urgentie is een paraplu kopen’
Michiel Cox (Havas Lemz)
Ook over de visuele en inhoudelijke vorm van het informatieboekje is bewust lang nagedacht. Van der Ven: ‘We hebben ons laten inspireren door safety-cards: helder, maar zonder dat ‘brace for impact’-gevoel. De Zweedse en Finse boekjes hebben een afstandelijke, bijna dreigende toon. Wij wilden juist helderheid die rust uitstraalt en sociale cohesie versterkt.’
De campagne roept ook de vraag op hoe je voorkomt dat realistische scenario’s als bangmakerij worden gezien. Merien Kunst, creative director (copy): ‘Met Denk vooruit willen we voorbereiding normaal maken, niet beangstigend. Zo voorkom je dat we Pietjes Paniek worden als er iets misgaat. De verstoringen waren kort en klein, en direct gekoppeld aan een simpele actie: naar denkvooruit.nl of naar het boekje dat dezelfde avond werd gepresenteerd. Dat werkt: er is veel aandacht, mensen praten erover en delen actief hoe zij zich voorbereiden. En dit is pas het begin.’
De eerste resultaten bevestigen volgens de makers dat de aanpak werkt: hoge betrokkenheid, brede media-aandacht en een groeiende bereidheid om stappen te zetten. De verdere effectmetingen worden uitgevoerd door DPC, via voor- en nametingen op herkenbaarheid, beoordeling en geclaimd gedrag. Ook volgen onderzoeken die in kaart brengen in welke mate Nederlanders daadwerkelijk maatregelen hebben genomen.
Reacties:
Om een reactie achter te laten is een account vereist.
Inloggen Abonneer nu